Chính sách của Xã Hội Chủ Nghĩa 

                đối với các Ấn Phẩm Văn Hóa Việt

I- Chính sách của XHCN  được bộc lộ qua vụ án Nhân Văn Giai Phẩm

Vụ án kết thúc vào tháng 6 năm 1958 như sau:

-Tịch thu các ấn phẩm của báo Nhân Văn và Tạp Chí Giai Phẩm.

-Phạt tù nhóm chủ trương Nhân Văn Giai Phẩm.  Nhóm này gồm có 45  thành viên

Bị xử phạt nặng nhất là bàThụy An và  ông Nguyễn Hữu Đang. Bà Thụy An bị kết tội làm gián điệp, đặc biệt vì bài báo công kích "mụ phù thủy hiện nguyên hình rắn độc", bị kết án 15 năm tù cùng với ông Nguyễn Hữu Đang trong phiên tòa ngày 21/1/1960 tại Hà Nội. Mãi đến năm 1973 hai người mới được ra tù nhưng bị quản thúc thêm một thời gian nữa.

Từ Vụ Án này  chúng ta biết được :

1-   Phong trào Nhân Văn – Giai Phẩm là phong trào được cho là có xu hướng chính trị, đòi tự do dân chủ của một số văn nghệ sĩ và trí thức Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khởi xướng đầu năm 1955 và bị chính thức kết thúc vào tháng 6 năm 1958.   Cơ quan ngôn luận của phong trào này là Nhân Văn, một tờ báo văn hóa, xã hội, Nguyễn Hữu Đang là đầu não lo liệu, từ tiền bạc đến bài vở, tờ báo  có trụ sở tại 27 Hàng Khay, Hà Nội, do Phan Khôi làm chủ nhiệm và Trần Duy làm thư kí toà soạn, cùng với tạp chí Giai Phẩm, do nhà thơ Hoàng Cầm và Lê Đạt chủ trương,  hình thành nên nhóm Nhân Văn–Giai Phẩm.

- Phong trào Nhân Văn Giai Phẩm   chủ trương :

a/   không thể chấp nhận đựơc cái chế độ cực quyền, chế độ toàn trị là cái biến dạng của chuyên chính vô sản." (Nguyễn Hữu Đang trả lời Thụy Khuê, đài RFI)

b/   đấu tranh cho sự tôn trọng sự thật  của người cầm bút.   Người cầm bút không được  phép bóp méo   Sự Thật   mặc dầu bị  những áp lực chính trị..  Đấy là nhiệm vụ của họ khi viết báo hay sách vở.

Thật  sự ,  các thành viên Phong trào Nhân Văn Giai Phẩm   biểu hiện cao nhất về trách nhiệm của một tác giả là sự tôn trọng và trung thành đối với sự thật… Sự thật, với phạm vi của nó, vượt qua tất cả những chỉ thị, tất cả lý thuyết…Dù phải đi ngược lại một kế hoạch hoặc mệnh lệnh nào đó, các tác giả cũng phải bám theo sự thật, không được bóp méo sự thật cũng như không được ép sự thật vào khuôn khổ chính trị .

.2--   Còn nhà cầm quyền XHCN   kết tội ấn phẩm Nhân Văn Giai Phẩm   là lá cờ phản cách mạng, đánh thẳng vào Đảng và nhà nước, chống lại nền chuyên chính dân chủ nhân dân ( lời của Tố Hữu đại diện chính quyền   XHCN  buộc tội).

 Lời của Tố Hữu quả là  phản ảnh chính sách của chế độ cực quyền, chế độ toàn trị , chế độ biến dạng của chuyên chính vô sản ( theo nhận định của   Nguyễn Hữu Đang).

 Chính sách của chế độ  đối với lãnh vực văn nghệ  được  Lê Đạt  thành viên của nhóm Nhân Văn Giai Phẩm  nói toặc ra  như sau:  “ Hiện thực XHCN giống như việc đặt  các đồn cảnh sát và máy móc thiết bị vào giữa trái tim con người để buộc Cảm Xúc  con người phải thể hiện theo như bộ máy quy tắc mà chính phủ ban  hành.”

Chính sách của chế độ toàn trị đối với lãnh vực văn nghệ là như vậy, nên khi cảm xúc  của giới cầm bút  không ăn nhịp với đường lối của chính quyền XHCN thì người cầm bút bị kết án là phản cách mạng, chống lại nền chuyên chính dân chủ nhân dân và  ấn phẩm bị tịch thu hoặc bị đốt đi .  Xin nêu ra hai dẫn chứng:

Trong tạp chí Giai Phẩm kỳ số ba (tháng mười 1956): có bài  vịnh  cây Hoa Hồng của  Phan Khôi

             Hồng nào mà chẳng có gai,

             Miễn đừng là thứ hồng  đài không hoa.

             Là hồng thì phải có hoa,  

             Không hoa chỉ có gai mà ai chơi?

            Ta yêu hồng lắm hồng ơi!

            Có gai mà cũng có mùi, hương thơm.

Trong tạp chí Giai phẩm Mùa xuân được ấn hành tháng giêng năm 1956, có bài Nhất định thắng của Trần Dần, miêu tả hoàn cảnh đời sống miền Bắc xã hội chủ nghĩa trong những ngày đầu đất nước chia cắt, với những câu thơ nổi tiếng:

Tôi bước đi

không thấy phố

không thấy nhà

Chỉ thấy mưa sa

trên màu cờ đỏ

     Cả hai  tác giả bài thơ bị qui kết chống phá, "bôi đen" chế độ, còn  tạp chí Giai phẩm   về sau bị tịch thu

    II-   Chính sách của XHCN  đối với các  ấn phẩm văn hóa miền Nam trước 1975.

Sách báo   mà theo Nghị định ngày 20-8-1975 ký tên Lưu hữu Phước, Bộ Trưởng  Thông tin Văn Hóa  Chính phủ  Cách Mạng Lâm Thời Cộng Hòa Miền Nam   là  sách báo phản ảnh tư tưởng và văn hóa thực dân mới ở miền Nam cần  phải được quét sạch  ảnh hưởng  của nó.

 Sách báo  mà theo bá cáo của Ban Chấp Hành Trung Ương Đảng tại kỳ họp thứ nhất của Quốc Hội, ngày 26 tháng 6, năm 1976   là thứ Văn Hoá nô dịch, lai căng, đồi trụy, cực kỳ phản động, chỉ là thứ rác rưởi..

Nghị Quyết  Đại hội Đảng lần thứ IV  (1976) đưa ra một danh sách 122 tác giả miền Nam với toàn bộ tác phẩm bị cấm lưu hành

.Sau đó Quốc Hội  ra nghị quyết: “ Việc xây dựng nền Văn Hoá mới đuợc tiến hành trong cuộc đấu tranh quét sạch những tàn dư mà Mỹ đã gieo rắc ở miền Nam. “

Để thực hiện nghị quyết trên, các nhân viên chính quyền XHCN đã làm mọi cách để tịch thu rồi tiêu hủy các tác phẩm văn hóa Miền Nam .

Đài phát thanh thành phố ra lệnh phải thu nộp tất cả các sách vở, báo chí, phim ảnh, tài liệu in ấn trước ngày 30 tháng tư  vì những ấn phẩm này bị chế độ XHCN coi là đồi trụy,  phản động, lai căng.. Mấy chữ trên như những khẩu lệnh bao trùm và truy chụp hầu như bất cứ tác giả nào và bất cứ quyển sách nào.

a/-  truy chụp tác giả

- Các tác giả có sách bị cấm toàn bộ như : Bùi Giáng, Chu Tử, Dương Nghiễm Mậu, Duyên Anh, Doãn Quốc Sĩ, Đinh Hùng, Nguyễn Mạnh Côn, Hoàng Hải Thủy, Lệ Hằng, Mai Thảo, Nguyên Sa, Nguyễn Đình Toàn, Thế Uyên, Thanh Nam, Võ Phiến, Văn Quang, Vũ Hoàng Chương, Vũ Tài Lực, Nguyễn Mộng Giác, Thảo Trường, Nguyễn Thị Hoàng, Mai Thảo, Đinh Hùng, Hoàng Hải Thủy, , Chu Tử, Thanh Tâm Tuyền, Nhã Ca, Võ Phiến, Văn Quang, Dương Nghiễm Mậu Nguyễn Mạnh Côn, Tạ Tỵ.

Nhận xét về tác giả

Có vẻ nhà cầm quyền lúc đó muốn truy chụp tác giả hơn là tác phẩm. có viết gì cũng vẫn bị coi là thứ biệt kích văn nghệ. Người ta nhắm đánh vào người, nhắm thái độ lập trường chính trị để đánh giá tác phẩm của tác giả.

Bùi Giáng với Mưa nguồn, Đi vào cõi thơ  là những chất ngọc nào phải thứ đồi trụy rẻ tiền. 

Duyên Anh với Hoa Thiên Lý, Sa Mạc tuổi trẻ, Ngựa chứng trong sân trường, Dấu chân sỏi đá, Thằng Khoa, Gấu rừng, Giặc ô Kê   cho trẻ con thì chẳng những không đồi trụy mà còn có tác dụng giáo dục nữa. cũng vẫn là tên đầu sỏ văn nghệ nguy hiểm.

Doãn Quốc Sĩ với Gìn Vàng giữ Ngọc và Giòng sông Định mệnh

Thảo trường với Người đàn bà mang thai trên kinh Đồng Tháp thì có giá trị tố cáo sự tàn bạo của chiến tranh

Nguyên Sa, với Gõ đầu trẻ, Một bông hồng cho văn nghệ   thì hoặc là có tác dụng giáo dục, hoặc đặt ra những vấn đề tranh luận trong văn học.  Tập thơ *Những năm 1960*, là thứ thơ dấn thân, nhập cuộc.

Vũ Hoàng Chương với Hoa Đăng, Thơ say, Tâm sự Kẻ sang Tần thì tại sao cấm. Cả đời chỉ biết làm thơ. Thơ Tình. Và chỉ biết có thơ. Nhưng dù chỉ làm thơ cũng bị coi là người bội phản. Ông đã đi tù như một số nhà văn khác như trường hợp Hồ Hữu Tường. Khi ra khỏi tù được vài ngày thì ông chết.

Thanh Tâm Tuyền với Tôi không còn cô độc, Bếp lửa, Cát lầy  dù siêu thực hay lãng đãng bí hiểm cũng là kẻ cấy mầm độc tư tưởng ngoại lai thoái hoá.

Quả thật  có một số tác giả không có lập trường chính trị chống đối XHCN thì sách vở của họ không bị tịch thu.Sau đây là danh sách:

Những người sót tên trong sổ đen :   Bình Nguyên Lộc, Sơn Nam, Vũ Hạnh,  Lữ Phương, Nguyễn Trọng Văn, Thích Nhất Hạnh. 

Các giáo sư Triết:      Lê Tôn Nghiêm, Trần Thái Đỉnh, Trần Văn Toàn, Lý Chánh Trung, Nguyễn Văn Trung và các lớp giáo sư trẻ như Đặng Phùng Quân, Nguyễn Trọng Văn.

 Sách vở của họ  không bị cấm lưu hành toàn bộ  mặc dù bị phê phán vì rao truyền chủ nghĩa Hiện Sinh.

b/-  truy chụp sách

- Sách thiếu nhi  của  các nhà xuất bản bị cấm toàn bộ. 
Đó là :Tuổi thơ, Nắng sớm, Tuổi Hoa Niên, Sách Đẹp, Viễn Du, Hùng Dũng, Hoa Hồng, Hoa Hướng Dương, Hoa Mai, Hoa Hồng. 

- Sách kiếm Hiệp bị cấm : Kim Dung, Cổ Long, Trần Thanh Vân, Nam Kim Thạch, Từ Khánh phụng, Phan Cảnh Trung, Long Đức Nhân. 

 Nhận xét  về sách

    - Những sách thiếu nhi ấn hành đặc biệt các truyện dành cho thiếu nhi. Những sách đó có tính cách giáo dục, giải trí, hay nêu gương tốt cho các em thiếu nhi. Nội dung lành mạnh và có chất lượng giáo dục. Các nhà xuất bản thường bất vụ lợi, có sự tài trợ đằng sau của những tổ chức tôn giáo, hay những nhà xuất bản có lòng như trường hợp ông Khai Trí. Vậy mà tội tình gì cũng bị cấm. Cứ cấm là cấm, cấm một cách chùy dập vô tội vạ và vô ý thức.

    -Những sách Kiếm Hiệp là những sách dịch vô thưởng vô phạt xét về mặt luân lý, giáo dục. Chủ đích là giải trí  cho người đọc,  sau đó mới nói tới những chủ đề tình yêu, y học, võ thuật, , chất hài, chất ghen tuông, chất giang hồ, kiếm pháp trong các truyện kiếm hiệp ấy.

c/- tịch thu rồi đem đốt sách báo và các  ấn phẫm  văn hóa vào sổ  bị cấm

Sự đốt phá sách báo và các ấn phẩm văn hóa Miền Nam nằm trong kế hoạch của chế độ XHCN  nhằm xoá trắng Văn học miền Nam. Bởi vậy nhà cầm quyền mần ngơ   cho cấp dưới đốt phá bất cứ  loại sách báo nào. Tuy nhiên chỉ thị của  cấp lãnh đạo XHCN cho cấp dưới là phải  đốt những sách báo nào liên quan đến chính trị, nhất là sách báo chống Cộng,   rồi đốt sách những nhà văn nào liên quan đến chính trị như Nguyễn Mạnh Côn. Nhã Ca, Phan Nhật Nam vv… Người ta cũng đốt tài liệu, hình ảnh cũ, giấy tờ, huân chương, bằng khen. Đó cũng là thứ mà những người chủ mới không muốn nó có mặt.

Để   tiêu hủy sách và  các ấn phẩm,  người ta  dùng  cả đến  giới trẻ  tham gia công tác.    Các cháu ngoan bác Hồ. 12, 13 tuổi ra đường. quàng khăn đỏ hô hoán, reo hò đánh trống, đi lục soát truy lùng sách vở để tiêu hủy.  Từng  triệu cuốn sách tiếng Việt bị tiêu hủy. nhà sách Khai Trí   62 Lê Lợi là nạn nhân của nạn hôi của, đốt phá. Sách vở tung toé khắp nơi từ trong nhà sách ra ngoài đường, bừa bãi trên mặt đường phố Lê Lợi.    Hằng trăm ngàn cuốn sách ra khỏi kho, rồi biến mất dạng ., Đây là một chính sách man rợ và xuẩn động của nhà cầm quyền Hànội.

Khoảng 2500 nhà sách trên toàn miền Nam đã phải tự động đóng cửa sau 1975.

Thống kê chính thức của Tạp chí Cộng Sản  vào tháng 10 năm  1981 cho biết: chính quyền đã tịch thu 316.924 cuốn sách, riêng  Sàgòn 60 tấn sách (151.200 cuốn), 41.723 băng nhạc, 53.751 bức tranh, 631 cuộn phim .

 Sự tịch thu sách và các ấn phẩm văn hoá Miền Nam rồi đem đốt đi đã được  chính Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản  Lê Duẩn  theo rõi cẩn thận và  ra   chỉ thị trong   kỳ họp Quốc Hội khoá 5 sau giải phóng :   " Sau ngày giải phóng nhân dân ta đã làm rất nhiều việc nhằm quét sạch những dấu vết và di hại của thứ văn hoá ấy. Công việc này cần được tiếp tục một cách kiên trì, tích cực và triệt để.* 

c/- Bất hạnh cho Văn Hóa miền Nam 

  -Bất hạnh vì sách bị tịch thurồi bị đốt  sau  năm  1975

  -Bất hạnh vì hơn 200 nhà văn, nghệ sĩ bị đưa đi cải tạo. Bất hạnh theo suốt cả đời họ trong lao tù sau năm 1975 

      III-   Chính sách  tiêu huỷ các ấn  phẩm văn hóa do nhà cầm quyền XHCN có thành công không?

Thưa không!     Vẫn có một số sách không nhỏ  thoát nạn do sự cất dấu của những người có lòng với văn hóa,   họ cất giấu  những loại tác phẩm này kỹ lắm, vì chúng  chứa ẩn  cả một nền văn hóa  vừa dân tộc   vừa miền Nam, và chứa ẩn những tình cảm  và hoài vọng  của họ .

 Chính trong cái khung cảnh sinh hoạt sách báo miền Nam bị vây khốn như thế,  đã làm nảy ra một nghề mới: Nghề bán sách dạo, sách bán ở vỉa hè. Nghề này thay thế công việc của ông Khai Trí, chủ một  nhà sách lớn tại Sài gòn.

1/   bán lén, bán chui

   Theo nhà văn Nhật Tiến, thì sau  khi  nhà sách   bị tịch thâu, ông Khai Trí  ra ngồi lề đường, trải một tấm nhựa ni lông bán vài cuốn sách thiếu nhi còn sót lại. Đây lại là một hoạt cảnh đau lòng và ngược đời bầy ra trước mắt. Từ một chủ nhân bề thế, uy tín mà trong kho chứa hàng triệu cuốn sách, nay ông trở thành người bán sách dạo đầu đường, nhưng là bán chui. 

Ngoài ông Khai Trí ra, còn có   những người buôn bán bất đắc dĩ mà đặc loại là một số nhà văn, nhà giáo chế độ cũ nắm được cái chìa khóa của nhu cầu và ý muốn người đọc. Người đọc muốn sách báo cũ để đọc, chuyền tay nhau để đọc, quay lại quá khứ của chính mình để nhớ, để thương và để sống lại. Nói  trắng ra, những người bán chui  sách  lề đường này   chính là những người bảo tồn Văn hoá  dân tộc nói chung  và văn hóa miền Nam  nói riêng. Họ  đứng lảng vảng hoặc ngồi đâu đó cầm hai ba quyển sách. Nếu có  ai  làm hiệu muốn mua sách,  thì chỉ  chờ   năm phút sau  là  họ  đi lấy sách ở chỗ  nào đó  đưa t ới cho khách hàng.

2/   bán công khai   từ năm  1979

Đến năm 1979, ở   Sàigòn hay miền Nam ngưòi ta đã   chán ngấy những sách báo in ấn chính thức từ miền Bắc gửi vào. Đó là một thứ văn học Cộng Sản mà tự nó mang tính chất đồng phục, tính chất hợp pháp và giáo điều buồn nản và tầm thường. .  Trong cửa tiệm cũng như trên vỉa hè phố, những sách báo  này  bầy bán thì   nằm chống mốc, cong queo ít được ai ngó tới.   Thấy tình trạng như vậy,    những con  buôn sách bạo dạn đưa sách cấm  (sách miền Nam  bị cấm ) trà trộn vào với các sách hợp pháp của  XHCN để  bán  công khai, nơi các  cửa tiệm sách .

Đặng Thị Nhu là một con đường của các tiệm sách nổi tiếng mà dân mê sách, không thể không biết. Đặng Thị Nhu   chỉ là một con đường nhỏ dài chừng 200m, nối liền hai đường Ký Con và Calmette, nhưng có những sạp chứa đầy sách, đối diện nhau qua một lối đi bộ...Nhờ chợ sách này mà nhiều tác phẩm xuất bản trước 1975 của miền Nam được lưu truyền và gìn giữ . Có những gia đình cất dấu nhiều sách quý , nhưng rồi đứt ruột chia tay với sách vì sinh kế mà đem sách đến các tiệm sách này. Mua bán sách cũ cũng giúp bao gia đình thoát được cái đói . Cảnh đó chỉ có những người kẹt lại Sài Gòn sau  năm  1975 mới thấu hiểu !

Dù bày bán lén hay công khai, thì trào lưu   săn tìm sách cũ mỗi ngày  mỗi phát triển.  Sách phản động càng cấm, càng có giá. Xuất hiện những tên lái sách.  Người mua kẻ bán tấp nập đến nỗi số  báoTiền Phong  của chế độ XHCN  ngày 23-9-1985 đã phải than thở  rằng   Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện nhiều đợt bài trừ sách báo xấu, nhưng hiện nay hiện tượng mua bán và cho thuê các loại sách báo xấu vẫn còn tồn tại. 

3/- Tình hình sách cũ hiện nay. 

Ở các tiệm sách bán công khai thấy có các loại sách:

-sách cũ  (thuộc loại sách Văn Hóa   Miền Nam  bị cấm) vẫn được bày bán nhưng chỉ còn lại một số rất ít  .

 -sách cũ thuộc loại sách chưởng, kiếm hiệp, mặc dầu vẫn là sách cấm lưu hành,nhưng lại được in lại,. Gần như toàn bộ các loại sách kiếm hiệp được in lại. Số sách này thì  còn nhiều

-  Sách của nhóm Tự  Lực Văn Đoàn cũng  được in lại rất nhiều

- Sách Triết cũng được in lại rất nhiều với các tác giả Trần Thái Đỉnh, Lê Tôn Nghiêm. 

  4/- Sách báo và  ấn phẩm miền Nam  trở thành  sản phẩm  quý hóa

Phiên đấu giá sách quý  và hiếm ngày   20/09/2015 tại Nhã Nam thư quán  để có số tiền  thu được dành cho người khiếm thị  ( tài liệu này của Lâm Điền).

Trong   phiên  đấu giá,   bước giá cho mỗi lượt đấu là 10.000 đồng.

 Tuyết Anh,  làm  MC phiên đấu giá,  đã nỗ lực giới thiệu các ấn phẩm, và  kích động mọi người có mặt tham dự.  

Xin liệt kê  vài  ấn phẩm có giá:

Kiều, Nguyễn Văn Vĩnh dịch ra tiếng Pháp, in song ngữ 1951: 2.800.000 đồng

Việt Nam văn hóa sử cương, tác giả Đào Duy Anh, 1951: 2.500.000 đồng
Sách Việt Nam phong tục, tác giả Phan Kế Bính, 1975: 270.000 đồng
Tờ nhạc Chuyện hẹn hò, tác giả: Trần Thiện Thanh: 100.000 đồng  v....v..vv.v

     Ban Biên Tập  sưu tầm