Thử đối chiếu

                   Giáo dục Gia đình Việt (trước  1975)

                             với Giáo dục Gia đình Mỹ

                                               Người viết; Phạm xuân Khuyến

Các nhà tâm lý Giáo Dục  quả quyết rằng giáo dục gia đình  ảnh hưởng đến sự nghiệp của  mỗi người chúng ta  rất lớn lao.. Sự quả  quyết đó  được dẫn chứng  bằng tài liệu của nữ tiến sỹ tâm lý gia Barbara De Angelis ( trong cuốn sáchAre you the one for me?) . Theo tài liệu thì  80%  những điều tin  và những điều quyết định về chúng ta  và về người khác đã được hình thành  từ lúc chúng ta  zero tuổi  cho đến 8 tuổi.

  Giờ đây tôi muốn mời quí vị độc giả  thử tìm hiểu Giáo dục gia đình Việt  và gia đìn Mỹ  như thế nào?   Đối chiếu với nhau, hai nền Giáo dục gia đình có gì chung chung, và có gì khác biệt nhau không ?

I- Những điểm chung chung giữa 2 nền Giáo dục gia đình Việt và gia đình Mỹ

   Theo các nhà tâm lý Giáo Dục, thì  mục đích Giáo dục Gia đình là  nhằm phát triển tình cảm lành mạnh và phát triển  hành vi lành mạnh của  trẻ em.  Mục đích là như vậy,  nhưng thục tế  trẻ em có  được  phát triển lành mạnh về tình cảm và về hành vi hay không  thì còn tuỳ vào  đường lối tác động của mỗi cha mẹ  dù là cha mẹ Việt hay cha mẹ Mỹ.

A-  Những đường lối tác động liên hệ đến tình cảm ( cảm xúc)

            -    Coi nhẹ Cảm xúc của trẻ em  (The Dismissing Style )

            -    Cấm chỉ Cảm xúc của trẻ em  (The Disapproving Style)
            -    Thả lỏng để   trẻ em cảm xúc như ý muốn (The Laissez-Faire Style)

            -   Hướng dẫn Cảm xúc của trẻ em  (The Emotion Coaching Style)

1/-    Coi nhẹ Cảm xúc trẻ em (The Dismissing Style )

Lời Cha Mẹ :

Con không cần buồn làm chi. Không tệ đến thế đâu. Mặt hãy tươi lên.  Không có lý do để mất hạnh phúc.  Hãy lờ nó đi   

Phản ứng của Trẻ em                        

  Tuổi thơ của các trẻ em là tuổi sống bằng tình cảm: vui buồn giận hờn. Nếu lúc nào  các em cũng cứ nghe thấy lời nói luận điệu nêu trên hoài, thì các em  sẽ bị ám ảnh  rằng  có gì sai trái về tình cảm,  dần dà các em nghĩ   rằng  giận và buồn là  những  cảm xúc xấu… Cũng có  em nghĩ  rằng cha mẹ  coi thường mình.  Vì  lúc nào  cũng cứ nghe thấy lời  cha mẹ nói luận điệu nêu trên hoài  mà không giải thích, các em  đâm ra hoang mang không học đưọc  cách quản lý cảm xúc của mình, mỗi lần các em bực bội .

Quan điểm của cha mẹ

    Cha mẹ nghĩ  rằng  cảm xúc không quan trọng,  mà  cảm xúc tiêu cực  thì  chỉ có hại,  nên cần thiết phải tránh đi.   Cha mẹ cố  tìm cách  trấn an trẻ em cho chúng  quên đi những cảm xúc đó mà trở lại  tính khí bình thường.

 Hậu quả  về thái độ coi nhẹ Cảm xúc trẻ em đưa đến vấn đề

           - có  thể trẻ em xa  dần cha mẹ

           - cảm xúc không có giá trị gì  để  trẻ  em  tin vào

           - trẻ  em  không có kinh nghiệm để  trấn an mình  khi bực bội   

          - Cho một mô thức để  trẻ em bắt chước mà quên đi cảm xúc  khi bực bội 

 2/-   Cấm  trẻ  em Cảm xúc (The Disapproving Style)    

Lời Cha Mẹ:

       Chấm dứt  ngay cảm xúc đó.  Không được cảm xúc như  vậy. Không có lý do  mà buồn  (tức giận). Không ai ưa kẻ buồn (tức giận) như vậy. Nếu cứ  buồn như vậy, thì sẽ  bị  trừng phạt .

Phản ứng của Trẻ em:

  Trẻ em cảm thấy mình có  gì  sai trái mỗi lần bực bội  vì nó thường bị la rầy  hoặc  bị  đòn, cả  khi nó chưa có  hành vi nào quá  đáng.  Cha mẹ thường bảo là cảm xúc xấu.  Đứa trẻ   không biết làm sao  kìm hãm  được cảm xúc  mạnh.

Quan điểm của cha mẹ:

           -   Sự bộc lộ cảm xúc là dấu chỉ nhược điểm 

           -  Cảm xúc tiêu cực  chỉ phí thì giờ, chứng tỏ thiếu tư cách

            - Cần phải  tập quen phấn đấu để  sống còn  

Hậu quả  về thái độ cấm Cảm xúc đưa đến vấn đề:

         Cảm xúc không thể  được coi như một công tắc điện bật lên bật xuống  theo ý muốn. Cố ép trẻ em  chấm dứt ngay cảm xúc  thì thật tai hại. Khảo cứu cho thấy vấn đề như sau

        -  Trẻ em khó  tin vào sự  xét đoán của mình

        -  Trẻ em lớn lên mặc cảm mình có  gì  sai trái

        -  Trẻ em khổ tâm vì cảm thấy mình mất  tính tự trọng

        - Trẻ em trục trặc không biết  kìm hãm cảm xúc  của mình

và không biết   giải quyết  các vấn đề  khác của mình ra sao
       - Trẻ em khó giao tế với bạn bè  hơn các đứa trẻ  khác

3/-    Thả lỏng trẻ em cảm xúc  như ý muốn  (The Laissez-Faire Style)

Lời Cha Mẹ:          

 Buồn giận, cứ xả  ra  cho hết đi Cứ vậy đi. Con cứ tuỳ tiện buồn  giận. OK.  Không phiền hà gì đến bố má.

Phản ứng của Trẻ em:

Trẻ em thả cửa tự do tung hoành  không bị giới hạn.   Chúng không có cơ hội học điều chỉnh cảm xúc của mình cho thích hơp. Chúng thiếu khả năng trầm tĩnh hạ cơn thịnh nộ  xuống. Chúng khó tập trung trí óc để học hỏi những năng khiếu mới.  Dĩ  nhiên, chúng không học tốt tại học đường,  không để ý tới  những  quy ước  xã hội.  Chúng  cảm thấy khó kiếm bạn.

Quan điểm của cha mẹ:

          Cha mẹ nghĩ rằng sự biểu lộ cảm xúc là đường lối tích cực, để con cái họ kinh nghiệm về những cảm xúc mà rút ra  cách vận dụng  cảm xúc cho thích hợp.   Họ muốn khích lệ con họ hiểu như vậy.  Đồng thời, họ muốn chứng tỏ  cho chúng biết rằng họ yêu chúng lắm, bất kể chúng làm gì trong lúc buồn hoặc nóng giận.

Hậu quả  về thái độ thả lỏng trẻ em cảm xúc như ý muốn:

        Thái độ  đó  thất bại,  bởi lẽ  trẻ em cần hiểu biết  những cảm xúc nhưng Cha mẹ không biết giúp chúng hiểu biết,  và không dạy chúng làm sao vận dụng được cảm xúc. Trẻ em cần  phát triển cảm xúc lành mạnh. Sự  phát triển này đòi phải có  những giới hạn cho hành vi, vì  không phải hành vi nào cũng được chấp nhận.

4/-   Hướng dẫn Cảm xúc của trẻ em  (The Emotion Coaching Style) 

     Vừa cảm thông  vừa hướng dẫn  trẻ em  về  cảm xúc  tức là  dạy cho chúng  hiểu biết rằng thế nào là  cảm xúc, cảm xúc  tác  động thế  nào, đặc biệt  khi cảm xúc  mãnh liệt nhất.   Việc hướng dẫn Cảm xúc  có bao gồm sự  đánh giá mọi  tình cảm, chứ  không đánh giá mọi hành vi.   Để trở thành  một vị Hướng dẫn Cảm xúc đòi thời gian thực hành, nhưng về dài hạn. thì xứng đáng  công lao.   

      5   Bước  Hướng Dẫn Cảm Xúc:
Bước  1 Canh chừng xem  khi nào  trẻ em.có dấu hiệu cảm xúc 
Bước 2  liên lạc với chúng để hỏi han
Bước 3 Lắng nghe chúng giãi bày tâm sự.
Bước 4: Đặt tên cảm xúc 
Bước 5    Tìm ra  cách giải quyết tốt

 Ưu điểm  của việc Hướng Dẫn Cảm Xúc 

-   Trẻ em  sẽ  ăn ở tốt đẹp với những người khác.

-   Trẻ em  tạo được tình bạn  khăng khít  với những đứa trẻ khác .

-  Trẻ em  có khả năng kiểm soát  những cảm xúc của mình.

B-  B-  Những đường lối tác động liên hệ đến hành vi trẻ em 

           Thái độ thụ động (Passive Parenting)

         Thái độ nuông chiều con (  Permissive Parenting)    

         Thái độ độc tài ( Authorirarian Parenting )

           Thái độ hiền đức  uy nghiêm  ( Authoritative Parenting)

1/-  Thái độ thụ động (Passive Parenting)

       Cha mẹ thuộc thành phần  chểnh mảng  (rejecting-neglecting). Họ không tha thiết  nuôi dạy con: vì thế, thiếu đòi hỏi, thiếu quan tâm đến nhu cầu con cái họ .

Thí dụ điển hình

Khi Tèo  dựt  lấy  đồ  chơi của  bạn. Mẹ Tèo   biết, nhưng lờ đi, mặc kệ  không xen vào.  Bà khoán trắng  cho chồng  kỷ luật  con. Cả khi Tèo  ngoan ngoãn, bà cũng không  hôn nó, hoặc tán thưởng  hành vi của nó

Đặc điểm của cha mẹ thụ động

 -   không  quan tâm đến nhu cầu  con cái.

 -   khoán trắng  người khác nuôi con để sống đời sống riêng tư

 -  nếu  ra luật  thì cũng chẳng để ý đến ranh giới thích hợp nghĩa là không đặt  giới hạn. Khi

 luật không được trẻ giữ thì cũng chẳng  có củng cố luật. Dễ  dàng  bỏ luật đã ra cho trẻ,  khi nó khó tính, nhất là khi nó nổi tam bành. Để  trẻ  tự ý  định  giờ đI ngủ mặc dù đã có  luật lệ 

 -  Mần ngơ:  khi  trẻ cứ coi TV   dù bảo thôi,  khi trẻ  đánh đứa khác và khi  trẻ la lại cha mẹ .   

 -   Chấp nhận hành vi ngược ngạo của  đứa trẻ mà chống chế “Trẻ nít  mà!   chấp  chi cho mệt”!  Chống chế  tại sao đứa trẻ ngược ngạo chứ  không  tìm căn do tại sao,  không bao giờ đưa ra  biện pháp kế tiếp để diệt trừ  cái hành vi  xấu đó:

-    Cho quà hay  thưởng đứa trẻ  đang la hét

Hậu quả  về thái độ thụ động  đưa đến vấn đề

Vì  không có  tập quán tự kỷ luật và không  được  hướng dẫn

-    trẻ  em quen tự do không gò bó, nên thường vô kỷ luật ở trường.. Lớn lên rất có  thể chúng có những hành vi phạm  tội hình sự   ngoài vòng kiểm soát.

     -   Về học vấn: trẻ  em thiếu  động lực học tập , học vấn thua các bạn bè

   - Về hành động: thiếu trách nhiệm  khi lón lên.

-    Về mặt xã hội:   kém  giao tế  với bạn bè và người lớn

 2/-  Thái độ cưng chiều con, nên  để con tự do hành động  ( Permissive Parenting)

Thí dụ điển hình:

Khi Xuân dựt lấy đồ chơi của bạn, Mẹ  của Xuân không can thiệp.  Bà không muốn áp  dụng  kỷ luật  đối với con, cũng không cố  theo rõi kiểm soát hành động của con, mặc dầu  bà  mến yêu con mọi lúc.

Đặc điểm của cha mẹ cưng chiều con nên  để con tự do hành động

 Thái độ  thành phần cha mẹ này  vừa là  thái độ dung túng con cái để chúng hành động mà không can thiệp  ( laissez- faire  parenting),  vừa là  thái độ  dân chủ  coi con như bạn  hơn  là coi chúng là con của mình (democratic parenting). Dân chủ có ý nghĩa là mọi người đều có tiếng nói bằng nhau.  Trong lãnh vục giáo dục, cha mẹ hậu thuẫn cao,  kiểm soát thấp, cho con cái làm những quyết định ngang với cha mẹ.

Với thái độ  để  con cái  diễn tiến  hành động mà không can thiệp  ( laissez- faire  parenting),  cha mẹ  thả lỏng  con cái cho chúng tự do theo ý chúng, tránh hướng dẫn và kỷ luật, ít  kiểm soát hành vi của chúng, ít dòi hỏi chúng phải trưởng  thành,  để chúng tự  quyết định những vấn đề như giờ ăn, giờ ngủ, giờ coi tivi..

Với thái độ  dân chủ,  cha mẹ  coi con như bạn  hơn  là coi chúng là con của mình,. giúp con cái bằng những lời  bàn bạc nhưng cho phép chúng làm như chúng muốn.. Cha mẹ đóng vai hướng dẫn chỉ giúp chúng  dễ dàng thực hiện những gì chúng muốn và ước ao.

Thành phần cha mẹ này:

-  thường kiên nhẫn (indulgent) chi  tiền  gỡ con khỏi những bất trắc  do hành vi của chúng gây ra khi chúng còn niên thiếu, kiên nhẫn thưởng quà,  dụ ngọt con cho nó ngoan.  

-  Ít  đặt  kỳ vọng vào con, ít đòi  con phải tập kiểm soát mình để trưởng thành. Chính vì vậy  họ  ít dùng kỷ luật  đối với con, nghĩa là ít đưa ra những luật lệ  hay tiêu chuẩn  hoặc những giới hạn cho hành vi của con.  Họ tránh đối chất với con

Hậu quả  về thái độ cưng chiều con để con tự do hành động  đưa đến vấn đề

Vì  không có  tập quán tự kỷ luật và thiếu  hướng dẫn

- Trẻ em  tự do không gò bó, nên thường vô kỷ luật ở trường.

   - Trẻ em cảm thấy bất ổn bản thân,  nên khi lớn lên dễ sa vào đam mê rượu, nghiện cần sa

          ma tuý, đời sống sa đọa  hành vi ngang tàng 

  - Về  học vấn: trẻ em thiếu động lực  học ;  học vấn thua các bạn bè

- Về  hành động:   trẻ em  thiếu tinh thần trách nhiệm.  Khi hành động chúng không quản trị  được  sự việc như những đứa trẻ khác, chúng cảm thấy mình không hạnh phúc  vì tính tự trọng  của chúng bị tổn thương:.  Tính tự kỷ luật là yếu tố bảo vệ tính tự trọng  cần thiết tạo đời sống hạnh phúc

-  Về  mặt xã hội:   trẻ em không biết hợp tác, giao tiếp vụng về, thiếu tinh thần  chia sẻ. 

3/ -Thái độ độc tài (Authoritarian Parenting)

 Thí dụ điển hình:

 Khi Tèo dựt lấy đồ chơi của bạn, mẹ của Tèo đến  chộp lấy cánh tay của con, tức tối quát: Tao đã không cảnh cáo mày không được lấy đồ của kẻ klhác sao?. Trả lại ngay đồ chơi, nếu không trả , thì đ ừng có coi TV tối nay. Tao mệt quá vì mày chẳng tuân lệnh.

Đặc điểm cha mẹ độc tài

 mức độ hậu thuẫn con cái thì thấp mà mức độ kiểm soát con cái thì cao

-  Ra  luật lệ nghiêm khắc mà không hỏi, không giải thích

-  quá đòi hỏi con cái phải làm gì một cách chính xác, khi nào phải làm, và làm thế nào.  Nhưng

 lại không quan tâm đến  gì con cái cần

-   Không tình cảm nồng nàn vỗ về, không lộ vẻ yêu thương.

– Ưa phạt mà không giải thích tại sao phạt –Dùng  quyền lực cha mẹ và dọa nạt   bắt con cái

 phải tùng phục hoàn toàn

-   Không bao giờ cho con cái sự lựa chọn.

-  Không bao giờ có  những câu chuyện đối thoại cảm thông giữa cha mẹ và con cái

Hậu quả  về thái độ độc tài đưa đến vấn đề

- Có  trẻ em khiêu khích gây lộn ngoài đường. Có trẻ em  quá sợ hay quá nhát  trước mặt những

 người khác. 

- Trẻ em không có cơ hội tự do học hỏi để  đặt giới hạn và tiêu chuẩn hành động của mình nên 

 không quen tự kỷ luật.  Vì thiếu tự kỷ luật  trẻ em giảm thiểu tính tự trọng của mình .        

-  Trẻ em mất tinh thần lãnh đạo, chỉ là người phục tùng.

 - Trẻ em không được cổ võ tìm tòi thám hiểm  cái gì mới lạ ,nên  ít sáng kiến, nghèo nàn  tư tưởng.

-  Mặt xã hội thì: Trẻ em giao tế kém, ít bạn bè.  Dáng bên ngoài, trẻ em có vẻ   ngoan ,nhưng

            bên trong  thì có nhiều bất ổn, chờ ngày  bùng nổ

Đánh giá  cách giáo dục của cha mẹ độc tài

Khi con cái còn thơ ấu thì  phương cách dạy con của họ có thể tạm gọi là  hữu hiệu, nhưng con cái không  học được cách đưa ra những quyết định có trách nhiệm  cho chính mình.

 Khi con cái lớn lên kha khá thì sự đối kháng phát triển. Sự trừng phạt càng mạnh thì càng gặp phải sự thách đố. Rồi sự thách đố dẫn tới khởi loạn, công khai hay trộm lén

Khi con cái tới tuổi thiếu niên, thì không khí gia đình trở thành ngột ngạt căng thẳng ( bao lực gia đình có thể xẩy ra)

4/ -Thái độ hiền đức uy phong (Authoritative parenting) 

Thí dụ điển hình:

Khi Tý dựt lấy đồ chơi của bạn, mẹ nó đến dắt  nó ra một bên,  cho nó  biết đồ chơi là của bạn  và nó đã làm cho bạn bực mình. Bà  nhắc cho nó nhớ luật đã thoả thuận là đừng dựt lấy đồ chơi của người khác, liệu mà trả lại cho bạn. Giọng bà đanh, nhưng điềm đạm không gắt, rồi bà đợi xem con của bà có trả lại đồ chơi cho bạn nó kh\ông

Hiền đức uy phong  (Authoritative) ám chỉ

-  Cha  mẹ xử dụng  quyền lực  thích hợp (thăng bằng) :  nghĩa là quyền lực không dùng 

 luật bàn tay sắt

 - Cha  mẹ đồng đều nâng đỡ và kiểm soát đúng nơi đúng lúc. Với sự nâng đỡ cao và sự kiểm  soát  cao, cha mẹ cha mẹ đóng vai trò lãnh đạo trong   mối liên hệ song phương chánh đáng giữa cha mẹ và con cái

- Cha mẹ đòi hỏi cao nhưng lại đáp ứng những nhu cầu của con cái cao độ

Đặc điểm cha mẹ Hiền đức uy phong:

- không quá khoan dung, không quá nghiêm khắc

- êm đềm truyện trò, êm đềm lý luận với con cái, lắng nghe và cố hiểu quan điểm  của con cái,

   ấm áp tình người

-Quan tâm đến nhu cầu của con cái, cố làm thỏa mãn chúng

-Thuận cho những lựa chọn thích hợp theo tuổi của con cái, phù hợp với quy luật tự nhiên và lẽ phải

-- Đưa ra  cho con cái những giới hạn hợp lý, rõ ràng và nhất mực, nhất mực kỷ luật :  đưa ra  các tiêu chuẩn  rõ ràng, quyết tâm  cổ võ  điều mình đưa ra

-- nhất định  không động đến hình phạt  khắt khe

--Không quấy rầy và hạn chế con cái

Hậu quả về thái độ cha mẹ  hiền đức uy phong

Trẻ em được tự do tìm tòi thám hiểm để có những quyết định riêng tư, căn cứ vào lý luận của mình

-Trẻ em được tự lập trong giới hạn

- Trẻ em được  khích lệ hoạt động có chất phấn đấu hợp lý

  Nhờ thái độ hướng dẫn của cha mẹ hiền đức uy phong, con cái biết cách sống độc lập, tự tin, uyển chuyển và tự do đúng mức. Con cái biết thích ứng với hoàn cảnh và môi trường mới. Chúng thành công trong đường học vấn

Kết thúc phần tìm hiểu Giáo Dục Gia Đình   Việt-  Mỹ

Các nhà  tâm lý Giáo Dục nhận định rằng:  nói chung thi mục đích giáo dục gia đình chưa có thành quả tốt đẹp, bởi lẽ các bậc cha mẹ  chưa áp dụng  sự  hướng dẫn  của mình,  sự  tự do và  kỷ luật dành cho trẻ em cho đúng mức trong sứ mệnh giáo dục .

1-Về  sự tự do

  Triết lý của một số cha mẹ cho rằng:   Sự  dùng quyền lực  đặt ra kỷ luật  sẽ phá huỷ ý chí  tự  do và  nhân phẩm con cái.  Nếu  được tư do, đứa trẻ  rút  được  kinh nghiệm do những hành động của mình để rồi hình thành những quyết định  mà  giải đáp những vấn đề của chúng.  Sự cho đứa trẻ tự do hành động là cách tốt nhất . Hơn nữa, tuổi trẻ  là tuổi nên  được  chở che, tự do thoát khỏi những đòi hòi  quá nặng, để sau này ra đời chúng sẽ  phải kinh nghiệm cuộc sống dài. Vì vậy nếu đứa trẻ  không thích thầy giáo này, thì cho nó ra khỏi lớp, nếu nó chưa  mệt thì cho nó  thức khuya.

Triết lý đó có đúng không?

Vào năm 1989, sau thời gian khảo cứu về  sự cho tự do, giảm  kỷ luật cho đứa trẻ, liên hệ đến các hoạt động sau đây: giờ ngủ, thói quen học hành, ăn uống, và các hoạt động khác,  thì tâm lý   gia giáo dục Diana Baumrind cho thấy  rằng:

 a/  Về phía  đứa trẻ có nhiều vấn đề  phản lại sự phát triển lành mạnh: phá phách, làm loạn, ít tự chủ, xùng tính, kết quả học hành kém đi, không vâng lời, đòi hỏi, ỷ vào người lớn,   tự ái, tự tôn, thiếu tự trọng, sầu cảm, liều lĩnh,  nghiện rượu,  hút  thuốc,  nghiền ma tuý, thô bạo, hành hung bạn bè,   cảm thấy mình thiếu an bình ( no security), cảm thấy dễ bực bội, và bị cô đơn ít  được ai giúp đỡ.

b/  Còn về phía cha mẹ : các vị  này  cố nhũn nhặn với con cái, nhưng cuối cùng cũng phải la hét chúng vì không còn cách nào khác

2-Về  kỷ luật , đứa trẻ  cần ở trong vòng  giới hạn của kỷ luật  chi phối, thì mới có sự phát triển  cảm xúc lành mạnh.    Giới hạn đưa đến sự an toàn cho đứa trẻ. Không giới hạn, đứa trẻ dễ đi tới hành vi  khởi loạn hay phá phách.

3-Về yêu thương và hướng dẫn, mỗi cha mẹ cần áp dụng tỷ lệ 80/20 về yêu thương/ hướng dẫn khi nuôi dưỡng con cái, đối với tuổi 13-19 thì 90/10.   Bên tình yêu nặng trổi hơn bên hướng dẫn, nhưng bên hướng dẫn cần phải có để con cái lớn lên lành mạnh.

-Cha mẹ phải có khả năng dạy con cái phân biệt phải trái. Sự học hỏi một phần đến từ kinh nghiệm bãn thân, một phần đến từ sống theo khuôn khổ lành mạnh, một phần đến từ sự dạy dỗ và hướng dẫn trực tiếp. Đứa trẻ không phải sinh ra đã biết đĩa bát cần phải rửa, hay không phải sinh ra đã biết rằng la hét cha mẹ  là không ô k ê

Khi cha mẹ đề nghị hướng dẫn một cách trịnh trọng và vững chắc, thì đứa trẻ học được  rằng thần phục  quyền bính là an toàn cho chúng. Thái độ này thì quan trọng để phát triển mối liên hệ với cha mẹ cũng như phát triển mối liên hệ với những người khác trong thế giới này.

  Khi hướng dẫn, cha mẹ nên đưa ra  những gương bản thân, để dạy con cái điều chúng sẽ nhận, và sẽ không nhận trong những mối liên hệ ( chẳng hạn sự tha thứ là truyển thống đáng kính nên thực hành) thì   chính cha mẹ phải tỏ ra  tha thứ cái tệ bạc của con cái để chúng bắt chước  mà tha thứ  cái tệ bạc từ những người khác.

 II- Những điểm khác nhau giữa  Giáo dục Gia đình

Việt và Mỹ    (xin đọc giả click  đối chiều)

Bài viết của  Phạm xuân Khuyến