Từ sông Mekong tới sông Cửu Long;

           và từ  sông Cửu Long tới  Đồng Bằng  của  nó

           về  mặt   vật  chất  và văn hóa . 

 I-   Từ sông Mekong tới sông Cữu Long

1-      Tuyến đường sông Mekong chảy

Sông Mekong là một trong những con sông lớn nhất trên thế giới.  Nó dài 4350km ( 2700mi) lưu vực : 795.000km2 ( 307.000 miles).

Sông Mekong bắt nguồn từ vùng núi cao tỉnh Thanh Hải, băng qua Tây Tạng cuồn cuộn chảy như thác lũ xuống phía nam xuyên Trung Quốc . Con sông này gần một nửa chiều dài chảy trên lãnh thổ Trung Quốc, rồi từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) chảy xuống  các nước Myanma, Thái Lan, Lào, Campuchia , cuối cùng vào miền Nam Việt Nam trước khi ra Biển Đông.

Sông Mekong  rời Trung Quốc khi độ cao chỉ còn khoảng 500 m so với mực nước biển.

 Sông Mekong tạo thành biên giới giữa hai nước Myanma và Lào dài khoảng 200 km.

Sông Mekong sau đó tạo thành biên giới của Lào và Thái Lan, trước khi dòng chảy chạy vào đất Lào ở tỉnh Bokeo

Tại Campuchia, con sông này có tên là sông Mékôngk   nó hợp lưu với hồ lớn Tonlé Sap  ở phía trên Phnom Penh.   Hồ lớn Tonle Sap hút đi một phần lớn lượng nước từ thượng nguồn cho nên từ đây dòng sông uốn khúc hiền hòa chảy vào Miền Nam.

Từ Phnôm Pênh, con sông này chia thành 2 nhánh bên phải là  sông Hậu Giang (Bassac trước khi sang VN)   và bên trái là sông Tiền Giang,    theo dòng chảy từ Bắc xuống Nam chảy  vào Việt Nam. Tại Việt Nam sông Mekong mang tên   Sông Cửu Long

  2-   Những bất ổn trên sông Mekong

   a/- Hàng loạt đập thủy điện Trung Quốc 

. Chuyên gia Milton Osborne về Đông Nam Á tại Viện Lowy, một tổ chức tư vấn chính sách quốc tế ở Sydney, Australia khẳng định rằng việc Trung Quốc đưa 6 con đập vào hoạt động   

Đó  là các  đập Mạn Loan , Đại Triều Sơn, Cảnh Hồng ,Tiểu Loan và Nọa Trác Độ ".

Nọa Trát Độ (cao 261,5 m)  là một đập thủy điện lớn nhất trên thượng nguồn sông Mekong, mà Trung Quốc đã xây dựng trên lãnh thổ của mình. Theo WashingtonTimes  thì  đập Nọa Trát Độ, đã bắt đầu phát điện,  sẽ gây ra những thay đổi nhanh chóng về mực nước và các tác động khác đối với khu vực hạ lưu chẳng hạn an ninh lương thực thế giới, nơi hàng chục triệu dân của 4 nước Việt Nam, Campuchia, Lào và Thái Lan sống phụ thuộc rất lớn vào dòng sông này.

  b/- Đập Pak Mun,  trạm hút và cửa chắn nước củaThái Lan 

        Mới đây, truyền thông Singapore và Campuchia đưa tin Thái Lan đang hút một lượng nước lớn từ sông Mekong để dự trữ, đồng thời sắp xây một số cửa chắn nước từ các nhánh sông Mekong và xây ba hồ chứa nước dự trữ phục vụ nông nghiệp nước này. Theo đó, Thái Lan đã bố trí 4 trạm bơm tạm thời để hút 47 triệu mét khối nước từ sông Mekong vào sông Huai Luang ở tỉnh Nong Khai, đồng thời huy động binh lính đào 4.300 giếng và 30 đập trữ nước mới. Somkiat Prajamwong, quan chức Bộ Thủy lợi Hoàng gia Thái Lan, cho hay một trạm bơm mới lớn hơn với công suất 150 mét khối mỗi giây sẽ tiếp tục được xây dựng để hút nước từ sông Mekong.

  c/- Kế hoạch xây dựng một loạt đập  ngăn nước của Campuchia và Lào 

Đồ họa: Michael Buckley

3-  Các nhận định về hệ lụy xây các đập trên sông  Mekong

       Hàng loạt đập  nêu trên đánh cắp sinh kế  của  hàng triệu người ở những vùng hạ lưu.

   Theo Chuyên gia Milton Osborne về Đông Nam Á tại Viện Lowy nhận định:

Sông Mekong nguồn nước chảy qua Trung Quốc chiếm tới 40% tổng lưu lượng của cả dòng sông dài nhất,  và quan trọng nhất Đông Nam Á .

 Nó  có vai trò duy trì dòng chảy vào mùa khô cho các nước ở hạ lưu, đối với sinh kế của 60 triệu người tạo ra lúa gạo và các sản phẩm khác ở hạ lưu"

Việc Trung Quốc đưa 6 con đập vào hoạt động (đặc biệt đập Tiểu Loan và Nọa Trác Độ ) nhằm trữ nước  phục vụ thuỷ điện  đưa đến hậu quả :

- hạn chế dòng chảy của sông,

- ngăn chặn dòng nước chứa phù sa nhiều dưỡng chất chảy xuôi dòng sông Mekong.

   Theo  Richard Cronin, giám đốc chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Stimson, một tổ chức tư vấn tại Mỹ nhận định:.

6 con đập của Trung Quốc đã làm giảm đáng kể mực nước của hàng trăm km sông Mekong ở hạ lưu, gây ra những tác động rất tiêu cực cho các nước ở khu vực này.

    Theo nhận định của các chuyên gia, với tình hình hạn hán  do   hàng loạt đập thủy điện Trung Quốc gây ra , sản lượng lúa gạo của các nước vùng sông Mekong sẽ sụt giảm, gây tác động nặng nề đến nền kinh tế toàn cầu. Khi vùng Mekong sản xuất ra ít lúa gạo hơn, giá cả lương thực ở những nước phải nhập khẩu lúa gạo nhiều khả năng sẽ tăng cao, kéo theo giá của nhiều mặt hàng thiết yếu khác.

Các chuyên gia cho biết trong thời gian gần đây,  biển  hồ Tonle Sap, hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á và kết nối chặt chẽ với sông Mekong, bị giảm mực nước đáng kể. "Nhiều khả năng Biển Hồ Tonle Sap của Campuchia sẽ bị thu hẹp diện tích đáng kể trong mùa mưa, làm suy giảm rất lớn vai trò quan trọng nguồn thực phẩm cung cấp các loài cá sinh sống trong hồ",

Campuchia

Liên minh nghề cá Campuchia gần đây báo cáo cho thấy những con đập của Trung Quốc trên sông Mekong đã "ảnh hưởng đến quần thể cá trong biển  hồ Tonle Sap"., dẫn tới tình trạng suy giảm số lượng cá liên tục",.

   Việt Nam

     Theo các chuyên gia, đồng bằng sông Cửu Long vựa lúa xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới phụ thuộc rất lớn vào nguồn nước từ dòng sông Mekong. hứng chịu hậu quả nặng nề vì  những con đập của Trung Quốc trên sông Mekong.  Đồng bằng  sông Cửu Long  cần nước  sông Mekong  vào mùa hạn hán hàng năm từ tháng  giêng cho đến tháng sáu, thời gian  lúa  đang phát triển. Thế nhưng  các đập thượng nguồn  ở Trung Quốc không chịu xả nước, hoặc xả có giới hạn.

Ủy hội Sông Mekong, một tổ chức quốc tế được lập ra từ năm 1995 nhiều lần phản đối các hoạt động ảnh hưởng đến dòng chảy của sông. Thế nhưng, ủy hội này lại không có quyền lực cần thiết để can thiệp, trong khi các quốc gia thành viên đủ hứng chịu những hậu quả nghiêm trọng từ hoạt động xây đập của Trung Quốc, chính phủ nhiều nước lại không mấy mặn mà với việc lên tiếng phản đối

II-    Từ  sông Cửu Long tới  Đồng Bằng  của  nó

           về  mặt   vật  chất  và văn hóa

     A-   Sông Cửu Long

Sông Hậu Giang  và Sông Tiền Giang xuất phát từ sông Mekong ở   điểm  Phnôm Pênh,  cả hai đều chảy vào khu vực đồng bằng châu thổ rộng lớn ở Nam Bộ Việt Nam, dài chừng 220–250 km mỗi sông.    Lưu lượng hai sông này rất lớn, khoảng 6.000 m³/s về mùa khô, lên đến 120.000 m³/s vào mùa mưa, và chuyên chở rất nhiều phù sa bồi đắp đồng bằng Nam Bộ.

Sông Hậu Giang chảy qua Châu Đốc, Long Xuyên (An Giang), Vĩnh Long, Thành phố Cần Thơ, Châu Thành (Hậu Giang), Sóc Trăng và đổ ra biển trước kia bằng ba cửa: cửa Định An, cửa Ba Thắc (Bassac), cửa Trần Đề

Sông Tiền Giang có lòng sông rộng với nhiều cù lao ở giữa dòng, chảy qua Tân Châu (An Giang), Hồng Ngự và Cao Lãnh (Đồng Tháp), Vĩnh Long đến Cai Lậy  thì chia làm bốn sông đổ ra biển bằng sáu cửa:

-Sông Mỹ Tho, chảy qua tỉnh lỵ tỉnh Tiền Giang là thành phố Mỹ Tho và phía nam Gò Công, ra biển bằng cửa Đại và cửa Tiểu .

-Sông Hàm Luông, chảy qua phía nam tỉnh Bến Tre, ra cửa Hàm Luông

-Sông Cổ Chiên, làm thành ranh giới tỉnh Bến Tre - Trà Vinh (tên cũ Vĩnh Bình), đổ ra biển bằng cửa Cổ Chiên và cửa Cung Hầu.

-Sông Ba Lai chảy qua phía bắc tỉnh Bến Tre (tên cũ Kiến Hòa), ra cửa Ba Lai.

Do chín cửa sông nguyên thủy này mà  sông  Mekong đoạn qua Việt Nam còn được gọi là sông Cửu Long, tức "sông chín rồng".

Lưu vực của hệ thống sông Cửu Long, còn được gọi là đồng bằng sông Cửu Long.    

   B-    Đồng bằng sông Cửu Long

Đồng bằng sông Cửu Long  nằm trên lưu vực hai con sông Tiền, sông Hậu của sông Cửu long. Nó là một vùng sông nước với hệ thống kinh rạch chằng chịt.  

Để “giữ cho mặt đất đồng bằng   không sụt xuống, Sông Cửu Long đã nhận từ sông Mekong thượng nguồn hàng  trăm  triệu tấn cát.  Thiếu cát, sỏi, sạn thì dầu đồng bằng   có rất nhiều sét, thịt, bùn thì nó không giữ lại được, không định hình được đất đai và đẩy hết ra biển.” Nếu đồng bằng sông Cửu Long thiếu cát, mặt đất sụt hàng ngày, không lấy đâu ra phù sa bù lại được. Đồng bằng sẽ chìm xuống, ngập mặn

Sông Cửu Long  lại nhận từ sông Mekong thượng nguồn phù sa cả ngàn năm để bồi đắp nên vùng đồng bằng châu thổ trù phú bậc nhất Đông Nam Á,.....với tất cả mọi sinh hoạt rất sống động và nhiều đặc sản tuyệt vời đầy thú vị và độc đáo.

Sông Cửu Long  đem lại nhiều lợi ích cho trồng trọt và thủy sản, nhất là trong mùa lũ. Nguồn cung cấp nước tưới, phù sa và rửa phèn cho đất lúa, cùng với lượng tôm cá dồi dào đã khiến cư dân nơi đây chấp nhận sống chung cùng lũ hơn là đắp đê như ở đồng bằng châu thổ sông Hồng. Nhưng dòng sông cũng gây ra nhiều mặt bất lợi, điển hình là úng ngập thường xuyên trong các tháng mùa mưa, hoặc tình trạng xâm nhập mặn vào mùa khô.

Ông Cronin giám đốc chương trình Đông Nam Á cho rằng đồng bằng sông Cửu Long là nơi sinh sống của khoảng 18 triệu người Việt Nam, đóng góp tới một nửa sản lượng lúa gạo cho đất nước.Ðồng bằng sông Cửu Long có khoảng 620,000 hecta đất trồng lúa.  Riêng tỉnh Tiền Giang khoảng 30,000 hecta lúa Ðông-Xuân.

1-  Vùng  đất trồng lúa  nước

             của đồng bằng sông Cửu Long 

 Vùng  đất trồng lúa  nước  là vùng  đất thấp thường trũng nước, vì lúa cần nước để phát triển  và sống còn. Nhưng hiện nay  tình trạng thiếu nước  trầm trọng  do các đập thuỷ điện của Trung Quốc  gây ra,  khiến cho vùng đất   này bất ổn.

Tiến sĩ Dương Văn Ni - một chuyên gia về nguồn nước tại Đại học Cần Thơ cho biết:

   a/-  Thiếu  nước  cho nông nghiệp-   

   Vì xây những con đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mekong của Trung Quốc chặn ngang dòng sông, nên sông Mekong không cung cấp đủ lượng nước cần thiết cho nhu cầu sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân thuộc  những   vùng hạ lưu, trong đó  có đồng bằng sông Cửu Long.

   Ngay cả  đến thời điểm  Trung Quốc tuyên bố xả nước từ các đập  thì nước trước khi về Việt Nam sẽ bị chặn lại hầu hết ở Thái Lan, Lào, Campuchia .  Vì  địa hình của Lào, Thái Lan, Cambodia có nhiều nhánh, nên theo  Ông Lê Anh Tuấn   (phó giám đốc Viện Nghiên Cứu Biến Ðổi Khí Hậu thuộc Ðại Học Cần Thơ.) nhận định thì lượng nước thật sự về tới đồng bằng sông Cửu Long sẽ chẳng còn được bao nhiêu để giải quyết  nạn thiếu nước cho nông nghiệp.

-    Vả lại  thời gian  xả nước từ đập thủy điện Cảnh Hồng   (Jinghon), tọa lạc tại tỉnh Vân Nam  (đập cuối cùng của Trung Quốc  gần Lào nhất.) về tới đồng bằng sông Cửu Long phải mất khoảng nửa tháng   (theo các viên chức Việt Nam) xuyên qua khoảng cách 4,000 cây số,  thì làm sao giải quyết được   vấn đề cứu  sống   vụ  lúa  phát triển  vào mùa hạn hán.

-  Lại tệ nữa cho đồng bằng sông Cửu Long là Trung Quốc không  bao giờ cho biết sẽ xả bao nhiêu nước và phương thức xả (liên tục hay gián đoạn ). Họ  chủ  trương   chỉ xả cầm chừng,  theo ý họ  mà thôi.     Đấy là lý do  thiếu nước cho nông nghiệp  đồng bằng sông Cửu Long .

b/-  Thiếu  nước  để  chặn  nạn Ngập Mặn làm cho lúa  héo úa

Theo thông lệ, nạn hạn hán thường xẩy ra  từ tháng 1 đến tháng 6, sau đó mới có thể có mưa.    Trong những năm về trước, nạn hạn hán ít thành vấn đề   nguy hiễm , vì  nước nguồn từ  sông Mekong  tiếp tục chảy bình thường vào sông Cửu Long   chế ngự  nước mặn từ biển khỏi vào đồng bằng sông Cửu Long .

  Nhưng từ năm nay (năm 2016)    từ khi  các đập thuỷ điện  của Trung Quốc hoạt động tại thượng nguồn sông Mekong, không cho  nước  chảy xuống  hạ lưu,   thì có vấn để nước mặn.      Khi hạn hán,   thì nước biển xâm nhập sâu vào đất liền, khoảng 100,000 hecta ruộng hiện hữu khó mà trồng lúa, ít nhất là trong vụ Ðông-Xuân. Khoảng 16% diện tích đất trồng lúa bị ảnh hưởng bởi hạn hán và tác động của nước mặn trải rộng trên nhiều tỉnh ven biển: Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau.

Cục Trồng Trọt từng cảnh báo, nông dân ở những vùng cách cửa biển từ 25 cây số đến 35 cây số sẽ thấy nước mặn tác động đến ruộng của mình từ tháng 1 năm 2016 với nồng độ có thể lớn hơn mức 4 gram/lít. Từ tháng 2 năm 2016 trở đi, những khu vực này sẽ khó có thể lấy nước ngọt từ cửa sông.

Ðến tháng 3 và tháng 4, những vùng cách cửa biển từ 40 cây số đến 65 cây số sẽ thấy nước bị nhiễm mặn với nồng độ 4 gram/lít. Thậm chí những vùng ở xa cửa biển hơn 65 cây số cũng cần cẩn thận vì tác hại của nước mặn khi thủy triều dâng cao.

Thực tế hiện nay vì không đủ lượng nước, các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang bị nước mặn lấn sâu vào đất liền tới 70-90 km, làm hàng trăm nghìn ha lúa của người dân bị thiệt hại. Sau đây  là những vùng  đồng bằng đang bị  nước mặn  tấn công xâm nhập mạnh

Những vùng mầu nâu xẫm= vùng bị  nước mặn xâm nhập   (Ðồ họa: zing.vn)

Tình trạng nước mặn  hiện nay  càng ngày  càng  xâm nhập mạnh vì tại đồng bằng sông Cửu Long   nhiều cống ngăn mặn bị tháo ra để lấy nước mặn nuôi tôm  theo   quy hoạch diện tích nuôi tôm .  Cũng theo quy hoạch của nhà nước người dân lại khoan giếng bơm nước mặn ngầm lên nuôi tôm…

Đó  là   lý  do   đồng bằng sông Cửu Long đối đầu với nước mặn càng xâm nhập sâu. 

   c/-  Thiếu nước ngọt mà  lại bị ngập mặn làm  cho cá  tôm chết

   Sông Cửu Long   thiếu nước  trở thành cạn, thì  lượng thuỷ sản  tất nhiên giảm.  Ngư dân sẽ phải bỏ nghề, và   người trồng lúa sẽ chuyển qua các hình thức canh tác khác như nuôi tôm nước mặn trên những cánh đồng từng trồng lúa. Giải pháp ngắn hạn này sẽ hủy hoại khả năng canh tác nhiều diện tích đất, ảnh hưởng đến an ninh lương thực của Việt Nam và thế giới.

Tuy sông rạch chằng chịt nhưng độ mặn trong nước sông, rạch ở các huyện ven biển quá cao thành ra không chỉ khiến lúa và cây cối héo rũ mà còn đẩy cả triệu người đến chỗ thiếu nước ngọt dùng cho ăn uống và tắm giặt

    d/-  Thiếu cát  thì  đất trồng lúa bị sụt,  thiếu đất để canh tác

Sông Cửu Long   thiếu  cát, sỏi, sạn  bồi  đắp cho  đồng bằng, thì dầu chúng ta có rất nhiều sét, thịt, bùn thì chúng ta  cũng  không giữ  nổi  đất trồng lúa lại được, không định hình được đất đai  trồng lúa vì  đất bị đẩy hết ra biển.” Thực trạng ngày nay,  vì  các đập  thuỷ điệnTrung Quốc   hoạt động ở  thượng  nguồn sông Mekong chặn nước  không cho chảy xuống hạ lưu, nên  sông Cửu Long  không đủ nước  cát  và   phù sa  cung cấp cho đồng bằng sông Cửu Long nên mặt đất sụt hàng ngày,  Đồng bằng sẽ  từ từ chìm xuống, ngập mặn.”

  2-  Vùng  đất  miệt vườn

              của đồng bằng sông Cửu Long 

Vùng   miệt vườn không chỉ có ý nghĩa vật chất mà còn có ý nghĩa văn hóa, bởi vậy nó được mang tên  quê hương “văn hóa miệt vườn”.

 Nếu xét về mặt ý nghĩa vật chất, thì  theo   nhà văn Sơn Nam, miệt vườn là “những vùng cao ráo”, “được xây dựng trên những đất giồng, đất gò ở ven sông Tiền và  sông Hậu thuộc tỉnh Sa Đéc, Vĩnh Long, Mỹ Tho, Cần Thơ….. Số đông các nhà nghiên cứu hiểu chung  rằng miệt vườn là “những vùng, được lưu dân Việt vào khai phá sớm, chẳng  những  có đặc điểm cao ráo mà lại có những đặc điểm : nước ngọt, tránh được muỗi mòng, rắn rết, trồng được  những cây cam quýt và những hoa màu ngắn ngày  để ăn  mà  tồn tại” . 

  Thực tế, Miệt Vườn có  những không gian vườn tược rộng lớn, mang lại hiệu quả kinh tế cao. “Huê lợi vườn nhiều gấp 50 lần huê lợi ruộng” và riêng tỉnh Bến Tre thì “trong tổng số diện tích 154.606 mẫu tây, có 16.500 mẫu vườn tược”

Miệt vườn là nơi trù phú , bởi vì “vườn là nguồn lợi quan trọng hơn ruộng,  đất vườn cao giá hơn đất ruộng. Dưỡng già, sống những ngày hưu trí ở miệt vườn là thong dong nhất. Trai lớn lên mà lập vườn thì cơ sở làm ăn được vững chắc.

Nếu xét về mặt ý nghĩa văn hóa thì  vùng Miệt Vườn có câu nói diễn tả  ý nghĩa  này.     Câu nói : “Trai Nhơn Ái, gái Long Xuyên”.     Nhơn Ái thuộc Phong Điền ở rạch Cần Thơ  nổi danh về vườn cam, vườn quýt. Ở đây cũng là nơi sản sinh ra nhiều nho sĩ, nhất là dân trung lưu và bình dân ăn nói lễ phép, lưu loát, biết hát biết hò nơi sông sâu nước ngọt với chiếc tam bản hai chèo hoặc bốn chèo. Gái Long Xuyên nổi tiếng giỏi về nữ công gia chánh, đặc biệt là ở vùng cù lao Ông Chưởng, vùng Chợ Mới, nơi gọi là Hai Huyện.

Thật vậy, gái miệt vườn rất giỏi về nữ công gia chánh, cho nên có quan niệm rằng chỉ có trai Gia Định mới xứng đáng làm người yêu của gái miệt vườn mà thôi:

Ghe ai mũi đỏ xanh lườn,
Phải ghe Gia Định xuống vườn thăm em?

Cho nên từ những ý nghĩa nêu trên đã có câu ca dao nổi tiếng ở đồng bằng  sông Cửu Long:

Mẹ mong gả thiếp về vườn,
Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh

Trai gái ở đất giồng đất bưng miền Rạch Giá – Cà Mau mơ ước có chồng có vợ từ miệt vườn đến, để học hỏi thêm. Cô gái ở Rạch Giá thèm đời sống ở miệt vườn “mẹ mong gả thiếp về vườn, ăn bông bí luộc dưa hường nấu canh”. Cô gái miệt vườn lại e ngại khi lìa quê, theo chồng tận chốn “chim kêu vượn hú”:

Má ơi đừng gả con xa
Chim kêu vượn hú, biết nhà má đâu.

 Hoặc là:

Chuồn chuồn bay thấp
Mưa ngập ruộng vườn
Nghe lời nói lại càng thương
Thương em, anh muốn lập vườn cưới em.

Cũng từ những ý nghĩa nêu trên,  miệt vườn đồng bằng sông Cửu Long  được biết đến như một vùng sông nước hữu tình, cây lành trái ngọt quanh năm, người dân hiền hòa mến khách .

Nói đến miệt vườn  thì  người Việt  nghĩ  ngay đến  miền  đầy ắp hoa trái và sản vật nguồn nguyên liệu dồi dào để chế biến những món ăn độc đáo in đậm chất phương Nam:   Cá lóc nướng trui, lươn, rắn nướng lèo, cá tai tượng chiên xù ăn cùng với các loại rau, hoa cỏ lạ như lá lụa, lá cách, lá săng máu, kèo nèo, bông điên điển, so đũa... đủ vị thơm, chua, chát, ngọt, bùi;  mắm thái Châu Đốc ,bánh phồng Sa Đéc, bánh pía Sóc Trăng,.. nem Lai Vung,. là những hương liệu sẽ mang lại hương vị đậm đà cho bữa tiệc ẩm thực, rồi  kẹo dừa Bến Tre, vú sữa Lò Rèn, măng cụt Cái Mơn, bưởi Năm Roi Bình Minh, cam sành Tam Bình, xoài cát Hòa Lộc.

 Rau đắng nấu với cá trê

Ai đến lục tỉnh thì mê không về.

« Má ơi, đừng đánh con hoài

Để con kho cá bằm xoài má ăn ».

Xin giới thiệu một số địa danh tiêu biểu ở vùng  Miệt vườn   

Cần Thơ

Cần Thơ  là  tiêu biểu  niềm hãnh diện của người dân miệt vườn đồng bằng:

Cần Thơ gạo trắng nước trong
 Ai đi đến đó lòng không muốn về...

 Câu ca dao lưu truyền từ bao đời đã làm lay động lòng người mỗi khi có dịp dừng chân ghé thăm vùng đất Tây Đô. Đến Cần Thơ, ngoài tận hưởng đặc sản nổi tiếng mang đậm hương vị quê nhà, ăn cơm sốt dẻo nấu bằng gạo Tài Nguyên thơm phức với mắm cá lóc, kèm bát canh cua đồng nấu với bông so đũa, bạn đừng quên đi du thuyền nghe hát dân ca.Chính vì thế mà Cần Thơ thu hút đông đảo bè bạn bốn phương.
 

Chợ Cái Răng xứ hào hoa

Phố lầu hai dải xinh đà quá xinh

Có trường hát cất rộng thênh

Để khi hứng cảnh thích tình hát ca

 Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Xà No
 Có thương em, anh mua cho một chiếc đò
 Để em lên xuống thăm dò ý anh!

Bến Tre  

Khi đặt chân tới Bến Tre, ta sẽ được khám phá vùng hạ lưu và cửa sông Cửu Long.   Bến Tre có các vùng ven sông Tiền, sông Hàm Luông, với những vườn trái cây nhiệt đới,... giải trí và thưởng thức các món ăn mang hương vị biển. Bến Tre bao gồm cù lao Bảo, cù lao Minh và cù lao An Hóa, xen lẫn với đồng ruộng và vườn dừa xanh tươi.. Cuộc sống của người dân Bến Tre luôn gắn bó với cây dừa. Các cù lao ở Bến Tre bạt ngàn rừng dừa xen lẫn những vườn trái cây đủ loại.  Bến Tre còn là quê hương của nhiều loại hoa quả. Ở đây có đến hàng chục loại trái cây nổi tiếng như sầu riêng, xoài cát, măng cụt, bưởi da xanh, chôm chôm được trồng khắp nơi, thứ nào cũng thơm ngon, hấp dẫn

Vùng Cái Mơn, huyện Châu Thành được mệnh danh là đất tổ của nghề làm cây giống và lai ghép cây, trong đó, nổi tiếng nhất là sầu riêng Cái Mơn.

 
 Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn,
 Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày,
 Xoài chua, cam ngọt Ba Lai,
 Bắp thì chợ Giữa, giồng khoai Mỹ Hòa,
 Quýt đường, vú sữa, ngổn ngang,
 Dừa xanh Số Sãi, tơ vàng Ba Tri

  Khi đến thăm xứ dừa Bến Tre, lúc ra về không quên mua một vài sản phẩm đặc sản của địa phương để làm quà cho người thân mà còn được nghe những câu hát ngọt ngào, tình tứ:

Kẹo Mỏ Cày vừa thanh, vừa béo
 Gái Mỏ Cày vừa khéo, vừa ngoan

Đồng Tháp

Đồng Tháp là vương quốc của các loài trăn, rắn, rùa, già đãi, sếu đầu đỏ, nhơn sen, le le, chằng nghịt, ốc cao, quốc... cùng nhiều loại chim muông khác...

Ai đến quê tôi mênh mông Đồng Tháp
 Thẳng cánh cò bay bát ngát ruộng đồng

Vĩnh Long
 Người dân ở cù lao An Bình của Vĩnh Long, bao đời nay vẫn luôn tự hào với những sản vật của quê hương: bưởi, nhãn long, sầu riêng, chôm chôm.... Ai đã một lần đến nơi đây lòng không khỏi vấn vương bởi hương bưởi thanh tao hay hương vị ngọt ngào của trái nhãn long đất Vĩnh. Hương thơm, vị ngọt ấy như muốn giữ chân du khách nán lại mảnh đất cù lao bé nhỏ mà thân thương này thêm chút nữa

An Bình đất mẹ cù lao
 Thơm hương hoa bưởi, ngọt ngào nhãn long

Nói tóm lại:

Những hình tượng thiên nhiên của vùng  miệt vườn:   chim và hoa,   sầu riêng, vú sữa, nhãn, măng cụt, mận, mãng cầu, mít, cam, quýt, xoài, bưởi, dừa, chôm chôm... chính là những hình tượng đã nảy sinh những sáng tác ca dao của Đồng bằng sông Cửu Long.

Thấy dừa thì nhớ Bến Tre

                                              Thấy bông sen nhớ đồng quê Tháp Mười

Những sáng tác đó đã góp phần phát triển thể loại văn học dân gian nói ri êng làm phong phú và đa dạng bản sắc văn hóa dân tộc nói chung.

   Biên khảo:   Px K