Mười hai con Giáp:

Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi.

12 con giáp này biểu hiệu bằng những con vật : Chuột  ( Tý), Trâu (Sửu) Cọp(  Dần ), Mèo (mão)  rồng  ( Thìn), Rắn (Tỵ),  Ngựa (Ngọ), Dê (Mùi), Khỉ ( Thân), Gà (Dậu), Chó ( Tuất), Heo (Hợi).    Chúng ta lần lượt khảo sát những con vật này

    Tý (chuột)

Chuột  là một động vật  có vú  thuộc bộ  gậm nhấm xuất hiện trên trái đầt từ nhiều triệu năm. Đông đảo và phổ biến nhất:  là chuột nhắt, chuột nhà và chuột cống . Chuột nhắt bé nhỏ, mõm nhọn tai nhỏ, đuôi thường không có lông.   Chuột nhà và chuột cống lớn hơn chuột nhắt, lông nhạt và cứng, đuôi dài, tai to và mõm cũng nhọn y như đồng loại tý hon của chúng.

Là một động vật xã hội, chuột thích sống  thành từng bày.  Trong nhà ngoài ngõ cống rãnh, nội đồng… đâu đâu cũng có chuột. Chuột ăn đủ thứ. Từ ngũ cốc, trái cây, thịt cá cho đến xác chết thối rữa của đồng loại…cái gì chuột cũng xơi tuốt, nhất là vào những năm thiên tai hạn hán.  Có lẽ vì thế mà chúng sinh sản rất nhanh. Nhiều thế hệ chuột có thể  ra đời chỉ trong một thời gian ngắn. Nhưng mà tuổi thọ của chúng thì quá … yểu. Chuột nhắt có thể sống trên 2 năm trong phòng thí nghiệm, và khoảng 3 tháng  ở nơi hoang dã.. Trong lúc đó, tuổi đời trung bình của các đồng loại bự con của chúng  là từ 8 tháng cho đến 1 năm nơi hoang dã và từ 2 năm cho đến 3 năm trong tình trạng bị nhốt trong chuồng.. Nếu không , chắc hành tinh này sẽ không còn không gian để con người sinh sống, và trái đất này một ngày nào đó sẽ trở thành lãnh địa của chuột.

Có người cho rằng chuột thông minh, dễ bảo, sạch sẽ và thích vui đùa, nhất là khi chúng được nuôi  dưỡng từ thủa sơ sinh và được tiếp xúc thường xuyên với con người.  Nếu được huấn luyện , chuột biết phóng uế trong những hộp nhỏ dành riêng cho chúng, nghe gọi thì chạy đến, lại còn biết trình diễn nhiều trò vui ngoạn mục. Vì thế mà một vài loại chuột  được nuội trong nhà  làm cảnh như chó và mèo.

Riêng các nhà chiêm tinh gia Trung Hoa thì xếp chuột  đứng  hàng đầu trong  12 con vật ở lịch can chi. Họ gán cho chuột  tính sáng tạo, lương thiện, khoan dung, đầy hoài bão, dễ cáu gắt  và hoang phí.   Ai được sinh vào năm  con chuột , tức năm Tý đều có những cá tính  giống như chuột. Tự hào cho những ai được sinh vào năm chuột!.   Ngoài những ưu điểm trên, chuột lại nhỏ con, rẻ tiền dễ nuội, và có cấu trúc  nội tạng khá giống người. Do đó từ nhiều năm chuột được ứng dụng  trong nhiều khảo cứu khoa học , qua đó đã góp phần cho sự hiểu biết của con người về di truyền học, dịch tế học, y dược học cũng như những vấn đề đem lại nhiều lợi ích lớn lao cho sức khoẻ và hạnh phúc  của nhân loại

     Sửu  (Trâu)

Trâu là một động vật có vú và thích nghi với hệ thái sinh thái đầm lầy. Cỏ hoang chung quanh đầm lầy là thức ăn hàng ngày của chúng. Loại trâu thường thấy hiện nay là loại trâu nhà. Chúng là hậu duệ của trâu rừng vốn sinh sống vùng đầm lầy Đông Nam Á nhiệt đới gió mùa.  Đầm lầy là nơi sinh sống của loại trâu và cũng là quê hương của Lúa nước. Sống bằng  gạo thóc sản phẩm của lúa nước, dân  Việt thuần hóa  loại trâu  để dùng vào việc  chuẩn bị  đất  ruộng  trồng lúa và  đập lúa. Trong khung cảnh đồng quê  người và trâu gắn bó với nhau như hình với bóng:  

Ca dao:

Ai ơi cùng vợ cùng chồng

 chồng  cày vợ cấy con trâu đi bừa

Trâu đã cùng với con người Việt một nắng hai sương, sớm hôn tận tuỵ với nền văn minh lúa nước. Trâu giúp con người tạo dựng đời sống vật chất, cùng với con người chịu đựng nắng sớm mưa chiều, những giọt mồ hôi tưới trên đồng xanh :

Quốc văn Giáo Khoa Thư

 Ai bảo chăn trâu là khổ ?  Chăn trâu sướng lắm chứ. Ngồi trên mình trâu, đầu đội nón mê như lọng che, tay cầm cành tre nhu roi ngự, tai nghe chim hót trên cành cây, mắt trông bướm lượn trong đám cỏ xanh .

Ngoài sự cộng lực  làm nên của cải, trâu còn chia sẻ niềm vui thanh thản trong những chiều nhàn hạ, gợi lên khúc ca hồn nhiên đầy thi vị làm phong phú hóa cánh đồng thi ca miền quê :

Ca dao

Bao giờ dồng ruộng thảnh thơi

Nằm trâu thổi sáo vui đời Thuấn Nghiêu

Bà  Huyện Thanh quan cảm kích tình gắn bó giữa người và trâu  trước cảnh chiều hôm, mục đồng gõ sừng trâu hồn nhiên ca hát  trên đường đưa trâu về chuồng mà có câu thơ :

Gác maí ngư ông về viễn phố,

 Gõ sừng  mục tử  lại cô thôn

   Chăn trâu là khổ  thì làm sao có người đồng tình ca  ngợi  chăn trâu hết lời bằng  những giai điệu mượt mà, thướt tha :

Ai bảo chăn trâu là khổ ? Chăn trâu sướng lắm chứ, Ngồi mình trâu, phất ngọn cờ lau và miệng hát nghêu ngao… Nằm đầu non gió mát.. Khoai  lùi bếp nóng ngon hơn là vàng (   Bài ca Em bé quê  của Phạm Duy,)

      Dần  (Cọp)

Cọp là một mãnh thú thuộc họ nhà Mèo sống rải rác ở rừng rậm, cỏ lác, đồng lầy, từ miền Siberia, Bengal, Trung-Hoa, Đông-Dương, đến Sumatra (Nam-Dương) thuộc Châu Á. Có vài giống nhỏ như Bali, Caspian, Java được coi là tuyệt chủng từ năm 1940.
Về hình thể, cọp có chiều dài từ 1,5 đến 2,7 mét, chưa kể đuôi dài từ 60 đến 90 cm; cân nặng 200 đến 600 pounds (90-300 kg). Giống Siberia lớn nhất nặng 360 kg, dài 4 mét.
Da cọp có trên 100 vằn khoang theo chiều dọc (vện) màu đen, nâu, xám, coi như thẻ căn cước cho mỗi con cọp vì không có hai con cọp có vằn giống nhau. Vằn còn dùng như để nguỵ trang làm lạc thị giác con mồi. Ngoài ra ta còn thấy cọp màu trắng, rất hiếm (nuôi để biểu diễn tại Las Vegas).
Cọp sống trong những lãnh thổ rộng từ 20 đến180 km² đánh dấu bằng nước tiểu của chúng. Cọp thường săn mồi vào ban đêm, cạnh bờ nước, bắt những loài vật lớn, có vú như trâu bò rừng, nai… Cọp bắt mồi bằng cách cắn chận mạch máu nơi gáy, hay cắn cổ hút máu cho đến khi con mồi kiệt sức. Cọp có thể săn mồi dưới nước. Cọp, phần lớn ăn thịt người khi quá đói, khi bị thương hay bị đe dọa. Cọp có thể bắt con mồi có trọng lượng gấp ba lần của nó.

Cọp đang được coi bị đe dọa tuyệt chủng. Nay chỉ còn khoảng 8.000 con ngoài hoang giã (80% sống ở tiểu lục địa Ấn-Độ) so với 100.000 con ở thế kỷ trước.
Cọp Việt-Nam thuộc loại Indochinese Tiger (Panthera tigris corbetti) hay còn gọi Corbett' Tiger tìm thấy ở Việt, Mên, Lào, Thái, Miến khoảng 1.200 con, cân nặng từ 150-190 kg. Ba phần tư con cọp bị giết được dùng làm thuốc Bắc: xương cọp để nấu cao "Hổ-Cốt", râu cọp làm thuốc độc… nanh cọp, da cọp làm đồ trang sức.

Hùm, cọp là chúa tể rừng xanh nhất là ở địa bàn châu Á. Không những hùm cọp đe dọa tính mạng kẻ tiều phu trên rừng mà còn về đe dọa sinh mạng người nông dân, bắt gia súc nơi đồng bằng. Dân quê vì vậy sợ hãi phải tôn xưng cọp lên hàng Ông: ông Cọp, ông Hùm hay cữ không giám gọi tên mà chỉ gọi "Ông Thiêng", "Ông Ba Mươi" hoặc con "Khái".
Muốn cho con nín, dân quê thường đem cọp ra hù doạ: "Con khóc, cọp nó nghe nó về thì khốn". Cọp còn cho là linh thiêng nên được vẽ lên tường, hay đắp nổi nơi đình, chùa, và cũng có bát nhang cúng bái. Cọp cũng được đề cập đến nhiều qua tranh dân gian (tranh Đông-Hồ).
 

Cọp là tiếng bình dân để chỉ con vật ứng với cung Dần trong hệ thống hoàng-đạo Trung-Hoa. Hùm là tiếng tượng thanh để chỉ con cọp theo tiếng rống, gầm gừ của loại cọp. Hổ là danh từ Hán-Việt để nói về cọp trong văn chương, thi phú.

Giới tử-vi cho rằng người nam nào sinh năm cọp, tuổi Dần đều kiên cường, có oai phong, không dễ khuất phục. Trước đây có những người không thích các cô tuổi Dần vì sợ sẽ dữ như cọp hoặc người nữ tuổi Dần sẽ cao số, tình duyên trắc trở,khó nuôi con, phải lập gia đình trễ mới yên lành.

Dân quê tôn cọp thành Thần nên mới có Thần Hổ. Như vậy Thần Hổ oai ngang Để tăng thêm huyền bí cho Hổ, người ta tin lúc nào cũng có những hồn ma bao quanh thần Hổ gọi là Ma Trành, hồn ma của những người bị cọp vồ. Như vậy Cọp có cả sức mạnh về thể chất lẫn tâm linh.
Cọp uy hiếp mọi loài kể cả con người. Cọp hay Hổ nhờ vậy là biểu hiệu cho thành công, thống lĩnh nên ta thấy các thương hiệu như "Dầu Cù-Là Con Cọp", "Bia Con Cọp", dầu xăng Con Cọp (Exxo).

Cọp-Hùm-Hổ trong văn-chương.
Trong văn chương, cọp, hùm, hổ được nói nhiều dưới hình thức so sánh, ám chỉ hay đưa ra những bài học đạo đức:

"Hổ đầu xà vĩ " đầu cọp, đuôi rắn,  tương đương với "đầu voi đuôi chuột", ý nói trước sau bất nhất. "

Không vào hang cọp sao bắt được cọp con" được dịch từ câu Hán-văn "Bất nhập hổ huyệt yên đắc hổ tử".
 nhổ răng cọp (hổ khẩu bạt nha)  tương đương với  "Làm việc gì liều lĩnh" 

nơi "Hùm thiêng nước độc" tương đương với  nơi nguy hiểm đến tính mạng, dùng để đầy ải tội đồ khổ sai.

"Cọp Khánh-Hòa, Ma Bình-Thuận" để chỉ hai tỉnh nổi tiếng về cọp và ma.
"Nam thực như hổ, nữ thực như miêu": người nam ăn mạnh như hổ, người nữ ăn uống nhỏ nhẹ như con mèo

"hang hùm":Chỗ nguy hiểm, không ai giám lui tới . Hồ Xuân Hương nữ sĩ doạ Phạm đình Hổ ghẹo mình: "chỗ ấy hang hùm chớ mó tay".

"hổ phụ sinh hổ tử", cha mẹ giỏi giang thì con cái cũng giỏi giang. "Cha nào con nấy"

 Người có uy quyền xưng hùng một cõi cũng được ví như Hùm hay Hổ. Trong lịch sử ta nghe nói Hùm Thiêng Yên-Thế để nói đến anh hùng Hoàng Hoa Thám lập chiến khu Yên-Thế chống Pháp. Anh hùng khi thất thế đươc ví như như con cọp bị xập bẫy

Nhà cầm quyền hống hách cũng được ví như cọp.

 Cổ Học Tinh Hoa kể: một bà kia có chồng con, thân thích bị cọp bắt ăn mà nhất định không chịu rời chỗ ở. Có người hỏi tại sao thì bà ta trả lời dọn đi chỗ khác biết đâu quan quân còn hoành hành dữ dội hơn cả cọp ở đây.

Cụ Nguyễn Du đã tả cái oai phong bằng:

"Râu hùm hàm én mày ngài,

Vai năm tấc rộng thân mười thước cao".

Câu chuyện  làm một bài học luân lý.

Một ngày kia cọp bắt được chuột, định ăn thịt thì chuột van lạy xin tha mạng và hứa sẽ đền ơn sau này. Quả thật, một ngày kia, cọp bị sa lưới nằm chờ chết. Chuột thấy vậy bèn về hang gọi bầu đàn thê tử ra cắn nát lưới giải thoát cho cọp. Một nghĩa cử thi ân của Cọp đã cứu được chính mạng sống của mình. Chuột tuy nhỏ mà chung tình, không quên chuyện hàm ân, báo đáp, coi trong lời thề xưa.

Hổ có sức mạnh nhưng lại không thông minh.
Sách Quốc Văn Giáo Khoa Thư kể rằng: Một hôm, cọp chê con trâu to lớn mà bị con người bắt kéo cày. Trâu nói tại vì người ta có cái túi khôn. Cọp lại muốn xem túi khôn đó nhưng người đi cày bảo rằng để nó ở nhà. Muốn tránh cho trâu khỏi bị cọp vồ khi mình vắng mặt, người nông dân đề nghị trói cọp lại cho chắc ăn. Cọp bằng lòng chịu trói. Sau khi trói cọp xong, anh nông dân lấy gậy đánh cho cọp một trận nên thân. Có sức mà không có trí chưa đủ là thế.

Nếu muốn tìm hiểu

                                -Năm tuổi    xin click   Năm tuổi theo  12 con giáp                       

                                -Âm Lịch , thì xin  click    Âm Lịch Việt Nam

                                -Dương lịch đối chiếu       xin click  Dương lịch