Mến dạy trẻ

    Vì sao tôi chọn nghề dạy học?

                 Tác giả: Dương  văn Phối

 Tôi sống lớn lên, được cha mẹ cho đi học như bao nhiêu trẻ khác. Trong những năm tôi lên 15-17 tuổi, có dịp theo các anh em trong đội bóng đá của ấp, đấu giao hữu với các xã lân cận, có một lần nghe một người nói:  "Phong Điền  còi mà đá cái gì ?" Phong Điền  cái tên ấp của tôi.

Nghe người ta nói thế!  Người ta chê xóm ấp mình, mình nghĩ gì với tuổi 15-17?

Từ một xã khác nhìn xuyên qua cánh đồng hơn 3 cây số, phía xa xa là xóm ấp. Những năm ấy ( 1955) xóm ấp độ hơn  70- 80 nóc gia, nằm  rải rác trên trục lộ liên quận, cách tỉnh lỵ 7 cây số.  Có nhìn  xóm ấp vào trưa hè mới thấy được cái còi cọt nghèo khó!    70-80 nóc nhà  lá nho nhỏ, nằm nép mình dưới ánh nắng như thiêu đốt.  Từ đầu  đến  cuối ấp, không tìm được  một bóng cây cho khách bộ hành  đỡ oi bức… ngoại trừ vài bóng cây đứng chơ vơ bên ngôi chùa và một ngôi đình gần đó.!

Phong Điền!   Đúng ở đây nhiều ruộng nhưng phần lớn là đồng gò.  Đây là ruộng  của chủ điền, cô bác là người làm ruộng mướn, đến mùa vụ xong có người đong lúa ruộng, trả tiền vay  bạc hỏi, chỉ còn lại hai bàn tay trắng. Thủa ấy cô bác  chỉ làm một vụ lúa 6 tháng, không  sữ dụng phân bón, nước thì trông chờ vào ông Trời,  nói về giống có lẽ cũng chưa có kinh nghiệm. Cái  "nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" Cô bác chỉ có "tam cần".  Ruộng nương mà thiếu 3 yếu tố kia thì còi như khó mà đủ ăn.  Nhưng với bản chất  hiền lành, chất phác cần cù, một số cô bác dần  cũng tạo được ngôi nhà lá khá khang trang hơn và theo năm tháng cô bác thay mái lá bằng mái ngói….

Trước cảnh  còi cọt, nghèo khó đó, chỉ nghèo khó, chứ chưa thật sự nghèo đói…., tôi nghĩ làm gì  để góp  một phần nhỏ với cô bác trong khi tôi chưa hiểu biết gì,  mà chỉ  nghĩ đơn giản là  phải có học, sự học mới có thể  đưa dần dần tiến bộ hơn.  Như vậy xóm ấp phải có trường học., trẻ được đi học.

Trong số bạn học, anh thì chọn đời  binh nghiệp, để thỏa chí tang bồng  "xuống  Đông  Đông t ĩnh , lên Đoài Đoài tan" bạn khác thì thích là công chức làm việc trong các công sở.  Riêng tôi thích trẻ, với cuộc sống lặng lẽ êm đềm. Hằng ngày bên những mái đầu thơ ngây ê a học vần, đọc tiếng Việt.  Nên tôi suốt đời theo cái nghề mà nhiều người cho là  " bán cháo phổi", gõ đầu trẻ-  Cũng có người nói "Cha làm thầy, con bán sách", nhưng  các con tôi hiện tại (2009) vẫn còn theo nghiệp cha, cùng  với hơn 20 em khác  làm cái nghề  gõ đầu trẻ như tôi.  Đáng vui mừng cho xóm ấp cho bà con chứ!

Trong thời gian  tôi đi  dạy ở một quận khác vào dịp hè, tôi thường về quê và hỏi thăm việc học hành của con em, cùng với ý là xóm ấp mình phải có một phòng học. Thế là tôi cùng hội phụ huynh đi quyên tiền, ít lâu sau một phòng học  bằng gạch- có mặt  trong xóm với vài ngôi nhà ngói, tôn… Nhìn phòng học tương đối khang trang, không những tôi mừng thầm mà bà con cũng vui lây.

 Tưởng cũng nên  viết thêm rằng vào những thập niên 40, chỉ có trường tỉnh, quận, được xây bằng  gạch, còn xã ấp một vài nơi nằm trên trục lộ liên quận mới có được  vài phòng bằng gạch, còn lại đa số là trường lợp bằng  cây lá xiêu vẹo, 3-4 năm phải vận động  cô bác kẻ công, người của để sửa lại, các em phải ngồi dưới đất, hoặc trên miếng gỗ ván, thùng cây để học. Mưa dột, nắng dọi, gió lùa… Các em phải học trong điều kiện  khó khăn  như vậy.Thế mà hơn 30 năm tôi cùng với phụ huynh và các em, ngày qua ngày, năm tháng cũng trôi đi!

           Vài mẩu chuyện về mến Giáo dục Trẻ

                                       Tác giả: Dương  văn Phối

1-   Em này có thể là cứng đầu không?

Có lần tôi đến văn phòng Hiệu Trưởng. Ông Hiệu Trưởng và cô Hiệu Phó đang hạch hỏi, răn đe một em học sinh lớp 8.

Hết ông Hiệu Trưởng đến cô Hiệu Phó lập đi lập lại  " Em phải làm tự kiểm… Mời phụ huynh em đến,… Cho em nghỉ học, vì em không  tuân kỷ luật nhà trường…

Em học sinh này dáng cao cao, gương mặt xương xương, vẫn không thay đổi sắc mặt, em có vẻ thản nhiên, coi như không có gì xẩy ra..   Sau khi nghe và biết nguyên nhân em này bị khiển trách mà em không nói nửa lời, khiến cho hai vị lúng tứng. Tôi liền chỉ cái ghế gần đó và nói  "em ngồi xuống đây, và nói cho thầy biết tại sao em đánh em kia?" Tôi cũng ngồi gần em. Em đó đổi ngay nét mặt nhìn tôi có vẻ gần gũi hơn, em nói  "Dạ!   tại bạn đó phá em nhiều lần như rải mực vào phía sau áo em, bạn đó nhiều lần chọc quê em, chế nhạo em." Tôi nói  " à!  thì ra tại bạn kia, chọc phá em,  như vậy lần sau hãy cho thầy cô chủ nhiệm biết chớ có đánh nhau" Em đó dạ. Tôi nói  "Thôi, em xin lỗi ông Hiệu Trưởng và cô Hiệu Phó đi.  Em đó nói theo lời tôi…."

2-   Có nên phạt em này không?

Một lần tôi dạy thế một cô bị bệnh. Tôi cho một bài toán đố, có 2 lời giải 2 phép tính, đa số các em làm đúng. Chấm điểm xong. Tôi giải lại bài toán, một em cúi mặt xuống khóc.

Tôi nói:   " em nhìn lên xem thầy giảng" một em ngồi kế bên nói:  "bạn ấy xé tập rồi" Tôi gọi em lên và xem lại tờ  giấy mà em đã xé! Tôi lật tập em từng tờ giấy xem hơn một phút, thì thấy em làm toán khá, luôn được điểm 9-10. Cả lớp im lặng, sợ em này bị phạt.  Sau hơn một phút tôi nói:  "Em khá giỏi toán. Lần này, em sai một câu giải và một phép tính, thầy cho em 5 điểm là đúng rồi. Lần sau để ý làm đúng để được điểm 10. Thôi em về chỗ ngồi nghe thầy giảng lại, lần sau chớ  có xé tập nữa nhé!" Em đó cúi đầu và về chỗ ngồi nghe tôi giảng.

Từ đó tôi để ý vào mỗi lần có lễ như phát thưởng, tôi bận rộn sắp xếp bàn ghế, thì luôn có mặt em đó quanh tôi tiếp tôi một tay.

3-Một học sinh cá biệt

Trong tiết toán, tôi giảng rất rõ công thức tìm diện tích hình tròn, cho nhiều em lên bảng thử làm bài tập.  Hầu như tất cả các em đều làm đúng. Kể cả  vài em kém nhất. Duy nhất có em gái, mặt mũi sáng sủa đôi mắt đen lánh, không  thể nghĩ  là em  kém  thong minh.  Thế mà em tập nhiều lần nhưng vẫn không thể làm được. Tôi chịu khó giảng đi lại  nhiều lần em mới hiểu về bán kính, đường kính và áp dụng công thức.!

Tôi lấy làm lạ, hỏi em:"   từ trước  đến nay em có bị té, đầu chạm xuống đất không?" Em trả lời  "Dạ có, cách đây 2 năm có lần em bị té từ trên lầu xuống, đầu chạm đất bất tỉnh."

Trong trường hợp này rất có thể  em  bị chấn thương ở phần định vị não nào đó chăng. Nếu chúng ta quở phạt em thì tội cho em. Cũng như thế , những em khác  rất có thể chẳng may bị như vậy.    

                                                                                         ( Cầu Hòa 1972-Phối)

4-Sinh hoạt dưới cờ

Thông thường buổi sinh hoạt dưới cờ vào mỗi sáng thứ hai để nhắc nhở các em điều gì, hoặc phê bình, kể tội một vài học sinh nào đó trước  học sinh cả trường.

Ta có nên làm như vậy không?

Theo tôi,  khi phê bình  một em, không những em không  sửa đổi mà còn oán hận thầy cô.. Em không dám nói ra, chứ thâm tâm e có cái nghĩ cái nhìn không mấy tốt đẹp về thầy cô đã phê bình em trước đông đảo học sinh như vậy!

Tôi có nhiều lần dự sinh hoạt dưới cờ và nói chuyện với các em về hai em  đánh chửi nhau, nói xấu nhau …. Theo ý của ông Hiệu Trưởng là em nào đó, phải được đưa ra đứng trước học sinh.  Tôi không thực hiện như vậy. Trước hết tôi hỏi  "em nào trong người không khỏe, có bị bệnh gì không, nên ngồi chỗ mát", vì sinh hoạt dưới cờ có lúc mặt trời lên khá cao. Sau đó chỉ khuyên các em nên đối xử nhau, vui vẻ, bỏ qua, thân mến nhau… chủ yếu là cố gắng học  cho khá giỏi.Sau giờ sinh hoạt tôi gặp riêng từng em để khuyên em những gì mà mình  muốn nói về em này.

Tôi nghĩ rằng những lời nói ôn tồn của mình trong khung cảnh giữa thầy với trò sẽ đễ cảm hóa hơn!

5-Nên đánh học trò hay không ?

Một thầy gíao tâm sự với tôi:

Hồi mới ra trường, tính tình còn nóng nảy, mặc dù lý thuyết sư phạm mình mới ra ràng đó chứ! Do vậy, một tình huống xẩy ra đến bây giờ mình vẫn còn nhớ và cứ mãi ray rứt.  Đó là  vào  một buổi dạy căng thẳng về những bài toán khó. Đang cố gắng giảng giải cho cả lớp hiểu cách làm và vận dụng, thì phát hiện một chú học trò nam đang giỡn chọc phá bạn.  Mình nổi đóa tiến đến  tát  tay một phát vào mặt cậu.  Cậu học trò phản ứng nhanh nhẹn. Cậu ta đứng dậy và nói to lên: "Sao thầy đánh tôi?"  Mình tức điên lên và thuận đà  đánh trái lại một tát tay nữa.- Chỉ vậy thôi. Và không khí lớp học  lại sôi nổi tiếp tục với các bài toán khó.   Mình không nhớ rõ là sau đó học trò  đó thế nào, mình theo dõi  ra sao trong suốt buổi học  và những ngày tiếp theo.  Vậy là  hành động của mình không cố ý và sau đó không thành kiến.   Nhưng mình vẫn ân hận và ray rứt đến bây giờ.-Suy tính là như vậy. 

Tôi nghĩ rằng học trò không oán thầy đâu,  nhưng thần tượng về  người thầy ở học sinh không có, và có lẽ suốt  năm học ấy, ành hưởng thầy đối với cậu học trò không cao. Tôi nghĩ như vậy, vì tôi cũng  cảnh ngộ bị đánh  như cậu học trò kia.  Số là tôi là  cậu học trò từ ở ngoại ô về thị  xã ( bấy giờ tôi học lớp nhì trường làng ( lớp 4) chuyển sang lớp nhất trường tỉnh ( lớp 5). Những ngày đầu bỡ ngỡ nhưng tôi ưa cà rỡn và nói chuyện  nhiều- mặc dù học khá giỏi.  Hôm nọ, trong giờ nộp tóan  chạy, tôi rỡn to tiếng, thầy giáo thuận đà tát  tay tôi một  cái nảy lửa, đầu đập  vào bảng đen. Chỉ vậy thôi. Tôi không oán thầy ( bấy giờ sợ), không thành kính với thầy- Cuối năm đó, thầy có lúc giữ  tập ghi bài của tôi lại ( và trả tính  tập lại cho tôi). Thầy giáo có lưu bài  của học sinh giỏi trong năm (để kỷ niệm hoặc dùng làm tài liệu,  hoặc để làm gương cho đàn em)- Tức  là tôi là học sinh giỏi- ghi bài đẹp.  Đến bây giờ, tôi không quên cái tát đó.. Nhưng tôi không oán thầy.. Và đối với tôi, nét thần tượng người thầy có chút giảm đi

                                                                (10/ 2003 Nguyễn văn Ba)

 6 -  Học trò  nói chuyện riêng hay thảo luận về câu hỏi của thầy cô

Một diễn giả say sưa nói chuyện trước công chúng khi công chúng im lặng, chú ý lắng nghe. Một giáo viên trên lớp hứng thú., nghiêm túc giảng bài khi học sinh tập trung theo dõi, nhất là khi bình giảng các ý hay.

Ấy vậy mà không bao giờ có chuyện suông sẻ như vậy, bởi vì một tập thể không bao giờ có chuyện đồng nhất. Trong cái im lặng của lớp học, có thể có em lo ra ( tất nhiên cũng im lặng). Có thể có vài câu nói trao đổi về nội dung khác..  Không cầu toàn về lời giảng của mình thu hút. Không cầu toàn  về một lớp học im lặng hoàn toàn khi nghe giảng. Một lần tôi dự giờ  một đồng nghiệp, hoặc chỉ nghe mà không dự giờ, rằng giáo viên rầy la, thậm chí nạt nộ học sinh  và cho điểm xấu khi phát hiện học sinh nói chuyện  mà không tìm rõ  căn do. Tôi nghĩ phải có biện pháp sư phạm khi  mình giảng mà học sinh không chú ý lắng nghe.Một lần khác tôi cũng dự giờ  giáo viên, thấy hai học sinh nói chuyện ngồi ở bàn trên, nên tôi mới hiểu căn do nói chuyện của hai em.  Không phải nói chuyện lo ra  mà là các em trao đổi ý kiến về một câu hỏi động não của  giáo viên. Nếu giáo viên không nắm được nội dung này mà la rầy quở phạt, tôi e rằng trái sư phạm mà còn làm thui chột hứng thú của các em.  Do vậy, tôi nghĩ, khi trên lớp, học sinh có nói chuyện, trao đổi riêng, giáo viên phải khéo léo tìm hiểu nguyên nhân bằng tài năng sư phạm của mình để xử lý và động viên thích hợp, chứ không cứ gì mà  cứ la mắng học trò khi mình  giảng bài mà học sinh  có trao đổi riêng.

Hiện nay nền giáo dục mới, giáo viên có dành thời gian học sinh thảo luận  để trả lời câu hỏi của giáo viên

                                                                                (10/2003 Nguyễn văn Ba)

7-   Có cần  giáo dục giới tính không?

Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn nhớ em học trò nữ 13 tuổi, học lớp 8 trường Trung học  tỉnh hạt Mỹ Thạnh năm 1973, lớp mà tôi đã chịu trách nhiệm hướng dẫn ( chủnhiệm)

Năm ấy, nhà trường có tổ chức phong trào thi đua về Thể Thao và Văn Nghệ  để tạo không khí vui tươi và hỗ trợ cho việc cố gắng học tập, giữ gìn kỷ luật..

Thầy cô hướng dẫn lớp nào cũng muốn cho học sinh  mình tham gia sinh hoạt học đường và đạt nhiều thành tích nên  đã động viên các em cố gắng tập dượt.

Hồi còn  trẻ, tôi là một giáo viên luôn năng nổ, nhiệt tình với phong trào thể thao văn nghệ.Tuy rất thương yêu, lo lắng cho học sinh nhưng tôi có khuyết điểm là hay nóng tính và nghiêm khắc với các em.

Đến ngày thi đua, học sinh lớp tôi đạt  được nhiều thành tích tốt về văn nghệ.  Đến môn thi điền kinh, tôi rất hy vọng em học sinh nữ của lớp mình đạt giải nhất nên luôn nhắc nhở em cố gắng…. Và rồi,  chiều hôm đó, em đã đạt giải nhất trong cuộc thi chạy bộ 100m nữ, hơn hẳn các bạn lớp 9 đàn chị..  Mọi người  vỗ tay hoan hô, cổ vũ…Tôi rất vui mừng chạy đến khen ngợi em… nhưmg kìa., em  đã té xỉu.. khuôn mặt em xanh mét, ướt đẵm mồ hôi, đôi môi nhợt nhạt, cặp mắt nhắm  nghiền…!Chúng tôi liền chở  em đến trạm y tế và rất lo lắng.   Em chưa tỉnh nên Trạm Y Tế phải chuyển em đến Bịnh Viện Tỉnh… Nơi đây em được cấp cứu, truyền dịch… Em phải nằm viện điều trị hết 4 ngày. Trong thời gian này, ngày nào tôi cũng đến thăm em. Bác sỹ điều trị cho biết: em gái bị băng huyết do  đang có kinh nguyệt mà lại cố gắng chạy đua!. Lúc đó tôi ân hận vô cùng!   Chao ôi, sao em không nói với tôi điều ấy mà lại cố gắng thi chạy bộ để rồi phải bị như thế .  Đầu óc tôi quay cuồng với bao ý nghĩ:

-          À , mà sao em gái dám thổ lộ với tôi chứ? Tôi là một ông thẩy nghiêm khắc, khó tính, còn em là một học trò nữ hiền lành, nhút nhát!

      -     Phải chi nhà  trường có đủ thầy cô và việc chủ nhiệm hướng dẫn lớp nữ nên giao cho nữ giáo viên.

      -    Em gái  đó  có biết và có được gia đình chỉ dạy về những điều cần thiết khi có kinh nguyệt hay không?

-Việc này xẩy ra đến nay đã  30 năm rồi. Tôi đã biết qua báo chí và nhiều người nói: Ở Âu Mỹ, vấn đề giáo dục giới tính cho học sinh lứa  tuổi dậy thì đã có từ lâu rồi. Những phát triển về tâm sinh lý ,những thắc mắc của lứa tuổi dậy thì đều được thầy cô giảng dạy ở nhà trường. Tôi nghĩ đó là một điều tốt và cần phải áp dụng.  Hiện tại ở Việt Nam chỉ có một vài trường đang là thí điểm  cho việc giáo dục  giới tính

                                                  (Mỹ Lòng 28/11/2003 Nguyễn duy Trảng.)