New Page 9

QUÊ HƯƠNG

	Tình Tự Quê Hương trường thy Không ai là không có quê hương, chỉ có những con người đã để mất mình, mãi quốc cầu vinh mới chối bỏ quê hương, chối bỏ chính mình. Quê hương một khi xa rồi vẫn nhớ bởi vì từ đó ta sinh ra và lớn lên. Nơi ấy chôn vùi bao kỷ niệm, bao hình ảnh không quên, thấm đậm bao mồ hôi, máu, và nước mắt của cha, ông suốt bao đời, và của cả những người hôm nay. Quê hương là những gì đó của chung, của cả dân tộc, song cũng riêng tư trong tâm trí, trong ánh mắt, trong lời nói của mỗi người. Quê hương nào không mưa không gío, đất mẹ nào không cỏ không cây, không hoa không lá và những giọt tình thấm đầy trên đó nên một khi xa làm sao không nhớ, nhớ đến độ thiết tha da diết, nhớ như là đã nhớ, đang nhớ, và mãi mãi không quên, nhớ cả thời tiết, khí hậu Quê tôi có gío bốn mùa có trăng giữa tháng có chùa quanh năm chuông hôm gío sớm trăng rằm chỉ thanh đạm thế, âm thầm thế thôi bây giờ phải bỏ quê tôi bỏ trăng bỏ gió chao ôi bỏ mùa Trên quê hương ấy ngày nay còn chăng những gío chiều ru, rì rào qua khóm trúc, những bụi mưa xuân trên mái tóc trần, những chớm thu sang trên sóng lá mùa, những chiều hè vi vu tiếng sáo diều, những đêm trăng rằm tiếng hát thu ca, xa xa chút nữa những khuya “trăng sáng vườn chè”, những hình bóng người “em gái trên khung cửi, bên hè quay tơ”, những tiếng võng theo nhịp ầu ơ, những câu ca dao tình tự của một quê hương “đồng chiều, cuống rạ” Tất cả hôm nay chỉ còn là mơ ước khát khao: Cho em trở lại đường xưa để em tìm lại gốc dừa cạnh ao lời anh âu yếm chiều nào thoảng vang trong gío rì rào chớm thu Vì sao lại là khung cảnh mùa thu? Phải chăng vì trong ấy người ta thấy được những gì trầm lắng và cô đọng. Trầm lắng và cô đọng trong môi trường lãng mạn đầy tình yêu và tứ thơ, khung cảnh mùa thu ngập tràn thi ảnh; chẳng thế sao ta có những lời ca “Thu Quyến Rũ”, “Buồn Tàn Thu”. Nói đến thu ta còn nghe những gì man mác, bâng khuâng. Trong bốn mùa có lẽ Thu là mùa truyền cảm nhất và đó cũng là yếu tố gần gũi nhất, gắn bó nhất trong tình yêu nói chung. Những gì qúa ư nồng nàn, vội vã bon chen thường khó bền lâu như ta từng nghe. Càng thắm lại càng chóng phai Thoang thoảng hoa nhài mà lại thơm lâu : Mưa về cho nhớ, gió vờn gây mơ, những ai còn nhớ Hà Nội xa xưa những cơn gío mùa đông bắc, có những người rủ nhau đi trốn trong chăn trong chiếu, lại có những người giấu thầm ước mơ trong chiếc áo len, đi bên nhau, tay trong tay trên con đường phố gầy; đâu đấy những vần thơ nghiêng cánh theo phiến lá cuối mùa bay vào trang giấy của một thi nhân nào đó. Những gì nên thơ ấy bây giờ đọng lại trong câu nói của Đinh Hùng như một lời tâm sự: “Tình đã quan san từ đáy mắt!” và rồi một Trần Mộng Tú cũng đã chia sẻ bằng lời: Lâu lắm em mới về Hà Nội đi trên viên gạch tuổi thơ ngây Gío mùa đông bắc làm em khóc Hà Nội – anh ơi phố rất gầy! Quê hương Việt Nam, một quê hương tình tự; tình tự không phải chỉ ở nơi thế giới nam nữ mà thắm đượm trên mọi cảnh vật, bao trùm mọi sinh hoạt, cảnh huống nào trên quê hương cũng đầy tình ý: Ai bảo chăn trâu là khổ Chăn trâu sướng lắm chứ ngồi mình trâu phất ngọn cờ lau và miệng hát nghêu ngao em đánh vần thật mau Quê hương với nền văn minh lúa nước, con trâu với đồng lúa vàng, ruộng mạ xanh, chiếc gầu tát nước v.v. vốn là những gì trong ấy có chứa chan lời tình đẹp muôn thuở, muôn nơi: Hỡi cô tát nước bên đàng cớ sao múc ánh trăng vàng đổ đi (Bàng Bá Lân) Trên ruộng đồng bao la, những cánh cò trắng bay bay, có khi lặn lội bên bờ nước, cho ta hình ảnh người mẹ, người vợ hiền tần tảo nuôi chồng nuôi con “lặn lội thân cò nơi quãng vắng”. Cánh cò cõng nắng cõng mưa mẹ tôi cõng cả bốn mùa gío sương (Thanh Nguyễn) Tình tự ấy còn vươn xa hơn nữa, bâng khuâng, lãng mạn vô bờ và rất nên thơ, bởi quê hương Việt Nam là quê hương của thi ca: Con cò bay lả bay la Bay qua ruộng lúa bay về đồng sâu Tình tính tang tang tính tình Cô mình rằng cô mình ơi rằng có biết…biết hay chăng… Biết gì…biết gì đây…hẳn chỉ hai người đó hiết, còn như ai đó có biết cũng chỉ là biết thế mà thôi. Những nơi đã sống, có khi chỉ là đã một vài lần ghé qua để rồi luyến nhớ. Xin hãy nghe Nguyễn Phan Nhật Nam gửi về Đà Lạt những lời tình nhớ: Tôi xa quê cũng xa Đà Lạt buổi sáng sương mù bay lửng lơ em mở bàn tay hừng giọt nắng thuở nào gặp tôi tặng bài thơ và Viên Dung nhớ Sài Gòn: Gío thu gợn mát Sài Gòn Mát trăng nhiệt đới mát dòn tiếng em Gío Sài Gòn rủ mùa thu Qua thời lưu luyến thư từ tóc mây Quê hương một lần đổi thay, lòng người những nhớ vơi đày, nhớ ơi là nhớ những con đường xưa, vòng tay ấy, nhớ bánh tôm Hồ Tây, cốm vòng Hà Nội, nhớ mì cây nhãn, guốc Đa Kao, và nhớ đến cả hẻm Casino, nhớ câu hò trên sông Hương, những đêm mở hội hoa đăng, và tất nhiên có những người không sao quên được những đêm tiền đồn thao thức, chân trời rực ánh hỏa châu v.v. và v.v.: Ngày ấy đêm Việt Nam hỏa châu người yêu của lính thắp nhang cầu (xuân bích) và bây giờ là đây: Trên đường quê giờ đã đổi thay đường tình xưa vang tiếng thở dài bầy cò trắng gánh chiều lên vai xa xa vệt khói lam mờ ảo giọng ca buồn…”chiều nhớ thương ai” (Xương Rồng Đen) Miền đất quê cha bao nhiêu là nhớ, bao nhiêu là thương; những vấn vương gần, những luyến lưu xa, vườn cau, mái lá, con chó giữ nhà, con gà gáy sáng v.v., tất cả đã đi vào nhịp sống dân gian. Quê hương với con đò nhỏ, dòng sông xanh, nhịp cầu tre, đã in hình bóng nhớ: Sông dài cá lội theo đàn phải duyên chồng vợ ngàn năm cũng chờ rồi trên những con đò xưa ấy dư âm vọng mãi về đây những lời ca tình tự; Qua đò gõ nhịp chèo ca nước xuôi làm rượu quan hà chuốc say Quê hương Việt Nam còn là quê hương tình nghĩa, quê hương của Lễ, Hội và cũng là của lịch sử đấu tranh. Nói quê hương Việt Nam một giải đất mang nhiều huyền tích, sử ca thật không ngoa. Huyền thoại chính là mạch sống nối kết dĩ vãng của tổ tiên với hiện tại của dân tộc và tiền đồ của tổ quốc; nói khác đi đó là lịch sử dân gian. Mỗi dân tộc đều có những truyền thuyết được thần thoại hóa để duy trì niềm tự hào về nguồn cội của mình. Blaga Dimitrova khi ngiên cứu về lịch sử Việt Nam đã ngạc nhiên và hết sức thán phục dân tộc Việt, một dân tộc mà huyền thoại và hiện thực hòa lẫn, quyện vào nhau làm nên một sử ca. Quê hương Rồng Tiên ấy có Mẹ Trăm Con, có Thánh Gióng, Sơn Tinh, Thủy Tinh, có Gò Đống Đa, sóng Bạch Đằng ầm vang chiến tích. Những vẻ vang dân tộc, và vinh quang tổ quốc như một truyền thống bất khuất kéo dài đến ngày nay với những gương kiêu hùng đấu tranh chống kẻ thủ bạo tàn c ủa đất nước. Điều không ai quên được lại càng không thể không nhìn nhận những gương tuẫn tiết, quyết không hàng giặc của các tướng, tá, và quân, cán chính của miền Nam tự do trong ngày quốc hận (30 tháng 4, 75) . Chính vì thế mà trong Văn Học Truyền Khẩu, Ca Dao còn được gọi là lịch sử ngầm, trong đó bàng bạc sức đấu tranh của dân tộc. Từ những ngày Phù Đổng Thiên Vương nhổ bụi tre đưa vào lịch sử; mỗi khi nói đến quê hương Việt Nam là nói đến quê hương sau những lũy tre, với “cây đa, bến cũ, con đò xưa”. Trong “túi khôn của nhân loại”, Việt Nam cũng lấy tre để nói về truyền thống tiếp nối của các thế hệ qua câu “*Tre gìa măng mọc”. Nguyên Vinh trong bài “Thăm Quê”* cũng không quên hình ảnh cây tre và vầng trăng khuyết, tình quê và tình mẹ đã quyện vào nhau: lối về quê mẹ tre cao phủ đêm khuya lơ lửng nửa vầng trăng mái chèo khua nước trên song vắng nhớ mẹ tình quê nặng trĩu lòng Nói đến tình và nghĩa còn gì điển hình hơn những lời sau đây: Vương, phụ, mẫu, phu, thê ngồi lại một thuyền gặp trận giông chìm xuống em hỏi chàng, chàng sẽ vớt ai? Đứng giữa trời anh nói không sai Vương anh đội trên đầu phụ mẫu anh gánh hai vai hiền thê ơi lại đây anh cõng còn hai tay anh vớt lấy thuyền Suốt chiều dài lịch sử, quê hương Việt Nam còn mang oan nghiệp quằn quại, sầu đau dưới gót giầy xâm lăng của ngoại bang, nhất là kẻ thù truyền kiếp Bắc phương, hẳn chưa ai quên được khúc bi ca: “một ngàn năm nô lệ giặc Tầu/ một trăm năm đô hộ giặc Tây hai mươi năm nội chiến từng ngày…” Nét sầu dài ấy dường như khởi nguồn từ lâu, ít ra là từ khi có người: Đêm qua ra đứng bờ ao Trông cá cá lặn trông sao sao mờ buồn trông con nhện giăng tơ nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai buồn trông chênh chếch sao mai sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ..! Và qua Hận sông Gianh, Dòng Bến Hải, đến Hận Nam Quan, vùng biển, vùng đất ngập tràn nước mắt Mẹ Âu Cơ khi loài vô tổ quốc đem dâng cho ngoại bang. Tình tự quê hương không phải chỉ ở ruộng vườn, sông ngòi, phố phường, làng mạc hay cây cỏ, mái lá, con đường về thôn như ta từng nghe: Một túp lều tranh hai trái tim vàng hoặc yêu nhau yêu cả đường đi lối về thậm chí tam tứ núi cũng trèo thất bát cửu thập đèo cũng qua mà tình tự ấy còn ẩn hiện nơi thành cầu, ngự trị trên núi đồi: Mẹ thương con ngồi cầu Ái Tử vợ trông chồng đứng núi Vọng Phu Quê hương nào trên trái đất này có được những hình tượng mang dấu ấn tình tự như quê hương Việt Nam? Sau cùng có lẽ chưa quê hương nào mang ngôn ngữ với từ kép đầy đặn ý nghĩa và sâu sắc như quê Mẹ Việt Nam – Trong từ kép “*QUÊ-HƯƠNG”,* ai cũng biết “QUÊ” là nơi từ đó có ta và là nơi để nhớ về, riêng chữ “HƯƠNG” lại hàm ý hương trầm (chùa Hương), hương khói (việc thờ cúng tổ tiên); hương sắc, hương tình (hương hoa Đà Lạt, và Đà Lạt có bao nhiêu cuộc tình thì có lẽ có bấy nhiêu loài hoa); Miền Trung còn có sông Hương với bao ý tình, bao hình ảnh và âm thanh ngập tràn nhung nhớ trong những trái tim của người xa xứ: Dăm ba áo trắng đò Thừa Phủ Nón lá ngang vai gío hững hờ Sóng vỗ mạn thuyền ru giấc ngủ trống trường Đồng Khánh tỉnh cơn mơ rồi: Thuyền nan đủng đỉnh sau hàng phượng cô gái Kim Luông yểu điệu chèo (Nam Trân) Ngôn ngữ và văn hóa là “căn cước” của đời người, trong bản sắc dân tộc ấy, ca dao là ngôn ngữ mà là ngôn ngữ mang dấu ấn tình yêu quê hương. Quê hương vụt mất trong xa xăm, nhưng hồn người lữ thứ hôm nay vẫn đậm mầu giang sơn, mang mang hình ảnh: Quê hương là cây cầu khỉ khẳng khiu như cánh tay cha quê hương gánh hàng nặng trĩu mẹ về tất tả chợ xa quê hương áo bà ba trắng khăn lau lệ mẹ vắt vai quê hương mồ hôi cha đổ cho con miếng ngọt miếng bùi (Trần Mộng Tú) Quê hương là hình ảnh, là ý thơ, là hồn dân tộc mang theo mỗi ngày. đẹp như mơ, tuyệt vời như hồn thơ mà nhà thơ Cao Nguyên đã viết trong “*Tuyệt Vời”* Biết em trốn ở giữa câu thơ anh săm soi chữ tìm mơ là tình rộn tâm em hé ý nhìn hồng lên một đóa nguyên trinh đợi chờ tuyệt vời buông chữ vào thơ đụng nhằm xao xuyến trên bờ môi ngoan thẹn thùng chữ ửng lên hồng ôm hơi thở chạy quanh tròn câu thơ.

	Biết ơn quê hương Vài suy nghĩ về Ăn Tết Tác giả HAI TRẦU ( trích trong Xuân Nhâm Thìn Trẻ năm 2012) Theo Đại Nam Quốc Âm Tự Vị: của Huỳn Tịnh Paulus Của: Tết là lễ năm mới, tiết đầu năm, đem của lễ mà dâng hoặc cho trong ba ngày xuân và Ăn Tết là ăn chơi trong mấy ngày xuân Theo Việt Nam Tự Điển của Lê Văn Đức và Lê Ngọc Trụ thì Tết là ba ngày đầu năm âm lịch và Ăn Tết là mua, sắm, vui chơi trong dịp Tết. Trong Việt Nam Phong Tuc của Phan Kế Bính, trong mục Tứ thời tiết Lập cũng có nhắc tới tết Nguyên Đán: Mồng Một đầu năm là Tết Nguyên Đán. Tết này ăn to hơn các Tết trong một năm và tác giả kết: Cứ như nước ta khi xưa, quanh năm chí tối làm ăn, mồ hôi nước mắt, không có thì giờ nghỉ ngơi. Nhà làm ruộng thì sáng vác cuốc, trưa vác cày, hết mùa cấy đến mùa gặt, quanh năm chí tối, chân lấm tay bùn. Người làm thợ thì canh ba chưa nằm, canh năm đã dậy, làm lụng chí mũi chúi lái, không lúc nào mở mắt ra được. Người đi buôn thì nay ngược mai xuôi, tất ta tất tưởi để cầu lấy chút lợi cho nên giầu nên có. Người đi học thì nung kinh nấu sử, thức khuya dậy sớm để cầu lấy chút danh phận cho vẻ vang cùng người. Nói tóm lại thì tính dân Nam ta rất là cần mẫn, chịu thương chịu khó, mà không có ngày nào là ngày chủ nhật. Vậy nên thỉnh thoảng phải có một ngày nghỉ ngơi ăn chơi giải trí. Nhưng chẳng blẽ tư nhiên vô cớ mà nghỉ công nghỉ việc, mà ăn chơi không. Vậy mới nhân tuần này tiết nọ, bày ra cách ăn Tết, trước là đem lòng kính, thờ phụng tổ tiên, sau là được một ngày nhàn nhã, cầm chén rượu mà êy uý tinh thần*

Xem qua vài tài liệu xưa nay về Tết và Ăn Tết vừa dẫn, hầu hết xưa nay đều quan niệm Ăn Tết là ăn uống vui chơi trong ba ngày đầu năm. Xa hơn, cụ Phan Kế Bính suy rộng ra thêm là ” bày ra cách ăn Tết” để mọi người có vài ba ngày nghỉ hầu có một ngày nhàn nhã..

Sự thật người đời sau Ăn Tết là do tục lệ ngày xưa truyền lại nhiều đời mà có . Còn nguyên nhân thì thiệt tình ra không biết có phải như cụ Phan Kế Bính nêu ra hay không? Nhưng qua cách thức Ăn Tết vùng quê các tỉnh miền Tây Nam Phần, cùng với mọi chuẩn bị, mua sắm và lễ lạt trong vòng sáu bảy mươi năm mà tôi được biết, Ăn Tết không hẳn là việc ăn chơi để có một ngày nhàn nhã mà ngày Tết với tục lệ Ăn Tết là một điều gì mang ý nghĩa cao hơn, thâm thuý hơn, ngoài cái việc được nghỉ ngơi, ăn uống vui chơi

Trước hết, là giờ cúng Giao Thừa, ngoài việc cúng tiễn năm cũ và chào mừng năm mới trong giờ phút thiêng này, nó còn mang ý nghĩa tưởng nhớ, khấn nguyện với Trời Đất, với lòng biết ơn Trời Đất đã ban phát cho dân tình một năm qua đã có cơm ăn áo mặc. Lòng biết ơn đó vào giờ phút thiêng liêng của buổi tống cụu nghinh tân này là một lời cảm ơn Trời Đất từ tấm lòng chơn chất, hiền hòa, an vui của mọi người

Rồi đến sáng mùng Một Tết, con cháu tề tựu mừng tuổi ông bà cha mẹ vừa là lễ mừng tuổi đầu năm mới mà cũng là dịp con cháu tỏ lòng biết ơn ông bà cha mẹ đã nuôi nấng dạy dỗ mình lớn khôn và nên người. Và mặt khác phải nhận ra rằng, ngày nay có cơm ăn áo mặc cũng là nhờ công ơn khai phá ruộng đồng, cày sâu cuốc bẫm của tiền nhân từ bao nhiêu đời với biết bao gian khổ để cho con cháu mới có được ngày hôm nay ruộng đất vườn tược cây trái xanh tươi. Chính nhờ công khai phá và tạo dựng ấy, nên lễ dâng hương cửu huyền thất tổ cũng như lễ mừng tuổi ông bà cha mẹ còn sanh tiền là một lễ tạ ơn vô cùng thiêng liêng vào ngày Mồng Một Tết

Đời xưa, sau khi mừng tuổi ông bà cha mẹ , dân quê thường đi lễ Phật ở chùa làng. Với nghi thức này vừa mang tính tín ngưỡng thuộc lễ nghi tôn giáo, vừa mang tính biết ơn Đức Phật Tổ và Phật Quan Thế Âm cùng các vị Bồ Tát đã phổ độ chúng sanh có những ngày bình an trong tâm trí và may mắn vui vẻ trong đời sống hằng ngày. Đi lễ Phật ở chùa làng không nhất thiết chỉ cầu Phúc Lộc Thọ mà là dịp tỏ lòng biết ơn đấng thiêng liêng độ trì mình, gia đình mình cùng bá tánh vạn sự bình an, tai qua nạn khỏi

Rồi đến tục đi Tết Thầy, chung quy cũng là để học trò tỏ lòng tôn kính và biết ơn Thầy đã khai tâm cho mình từ chỗ tâm trí không biết mặt chữ là gì, nay mình có thể viết thư, đọc sách là cả một công trình rất lớn. Cầm tay dạy người này làm món này, người kia làm món kia thì khó, nhưng không khó bằng làm sao ghi vào trí nhớ trẻ thơ những hình thượng cùng ý nghĩa của từng mặt chữ một, chuyện đâu phải đơn giản, dễ dàng gì. Do vậy tục lệ Tết Thầy là một mỹ tục nhớ ơn dạy dỗ của Thầy rất là đẹp.

Còn lễ Tết nhà cha mẹ vợ cũng vậy; đó là một nghĩa cử biết công ơn và tổ tiên ông bà bên nhà vợ có công sanh thành và dưỡng dục cho người con gái mà mình cưới làm vợ, đâu phải là chuyện nhỏ Do vậy lễ Tết nhà cha mẹ vợ là lòng biết ơn thiết thực nhất. Không có những bậc tiền bối ấy, làm gì ta có được những đứa con ngoan ngoãn dễ dạy. Mọi đức hạnh của c on cháu dù bên ngoại hay bên nội đều là do sự kết tinh của hai dòng tộc mà có. Không ai dám tự nhận chỉ có bên gia đình mình là trọng, còn bên vợ chẳng giúp ích gì cho mình là một lầm lẫn lớn, khó tha thứ được. Trong Thất Sơn-Châu Đốc các tác giả như Vũ Thất viết về Nhạc Mẫu thương con cái, con ruột cũng như con rể, con dâu y như nhau; Lưu Nhơn Nghĩa, Dương Văn Chung đều viết về Bà Ngoại với lòng thương mến biết bao. Rồi học giả Nguyễn Hiến Lê viết Cháu Bà Nội, tội Bà Ngoại* cảm động biết dường nào. Vài ba ví dụ như vậy cho thấy nội ngoại tương tế và lễ ông bà cha mẹ bên nhà vợ là một lẽ đương nhiên của mỹ tục của những đứa con, đứa cháu có nghĩa có tình biết ơn bên ngoại là một nghĩa cử không có gì mang tính huyễn mông x a vời mà là một cách biết ơn gần và rất chí tình chí nghĩa.

Ngày xưa dân quê thường Ăn Tết bảy ngày tức tới mùng Bảy Tết mới hạ nêu. Nhưng cũng có người Ăn Tết ba ngày và ngày mùng Ba Tết vừa cúng hạ nêu, vừa cúng xuất hành. Dịp này dân ruộng không quên dán giấy tiền vàng bạc nơi những gốc cây lớn trong vườn như xoài mít cam quit. Sự kiện này cho thấy lòng biết ơn của chủ vuờn nhớ ơn cây cối đã nở bông kết trái mang lại cho mình những mùa trái cây thơm ngon. Rồi người ta còn cúng tế ông Thổ Thần, Ông Thổ Địa, người chăn giữ khu vuờn tược ruộng lúa mà mình đang cư ngụ và cày bừa. Nhờ những vị thần đất đai viên trạch này mà cuộc đất mình ở cây trái xanh tốt, gia đạo an vui, ruộng lúa mình trúng mùa. Dù lễ lạt này có chút gì mang tính huyền hoặc, thần linh, nhưng ý nghĩa rất hợp với đạo sống Việt là người tin có Trời Phật Thánh Thần phò trì. Sự cúng tế này tuy đơn giản và nhỏ nhoi nhưng cũng là một việc mang ý nghĩa biết ơn và cầu phúc nơi thần giữ đất. Nghĩ cho cùng, không có gì đáng trách, mà còn là nghĩa cử nhớ ơn rất đẹp.

Rồi ngày mùng Ba còn có lễ Tết cho Trâu Bò. Người nhà quê ra cúng ở chuồng Trâu Bò với lời mừng năm mới và cảm ơn Trâu Bò đã cùng mình cực khổ một năm qua và nhiều năm trước nữa, nên nhân ngày thiêng liêng này, người chủ muốn chia sẻ niềm vui ngày Tết với Trâu Bò. Lễ van vái xong, người ta cho Trâu Bò ăn bánh Tét, bánh Ít từ những hạt nếp hạt gạo ngon thơm mà chúng đã giúp nhà nông làm ra. Biết ơn Trâu Bò là một lòng biết ơn rất thật và rất cần có mai mãi. Người chủ nào cũng vậy, đều yêu thương Trâu Bỏ, nên họ ít khi nào đánh Trâu Bò đau. Trên ruộng thấy nắng gắt quá, người ta thả Trâu Bò ra cho chúng tắm hoặc đi ăn. Muớn đứa giúp việc giữ Trâu Bỏ mà gặp đứa nóng nảy thường hay đánh trâu Bò bằng roi tre, roi mây có lằn sưng vù, rướm máu là chủ cho đứa này nghỉ và tìm mướn đứa khác. Ngày xưa thập niên 1940, 1950 có những năm Trâu Bò đau móng đau đẹn chết nhiều, người ta đào lỗ chôn Trâu Bỏ, không ai làm thịt Trâu Bỏ chết mà ăn, mà nhất là Trâu Bò mà mình nuôi mến tay, mến chưn lại càng không bao giờ làm thịt chúng để ăn bao giờ. Do vậy, Tết Trâu Bò là một cách biết ơn loài vật đã giúp mình qua bao nhiêu mùa cày bừa cắt gạt gian khổ để làm ra hột gạo hột cơm, trước sau chung quy là một cách biết ơn loài vật rất chí tình với mình.

Ngay cả những ngày trước Tết, mọi chuẩn bị trong việc Ăn Tết, nó cũng mang ý nghĩa chim có tổ người có tông rồi. Dù người đi buôn bán xa xôi, sông nước ngàn trùng hoặc người đi làm xa cách trở giang hà, gần đến ngày Tết là bằng mọi cách họ cố gắng trở về nhà cho kịp lúc để cúng kiếng ông bà trong ba ngày Tết, đúng thời họ được xum họp với cha mẹ cùng anh chị em trong gia đình, không phải chỉ là chuyện vui ngày Tết mà còn là tấm lòng biết ơn ông bà cha mẹ qua việc thương yêu, hiếu kính trong tận đáy lòng của các con cháu ấy nữa.

Qua vài ba ngày Tết với cách cúng kiếng và Ăn Tết của dân quê vùng Long Xuyên-Châu Đốc và các tỉnh thuộc Miền Tây Nam Phần mà tôi biết sau 70 năm qua, không phải chỉ có mục đích vui chơi ba ngày Tết như nhiều người nghĩ và cũng không phải chỉ tìm lấy một ngày nhàn nhã như người xưa nghĩ, mà nó còn là tấm lòng biết ơn được biểu hiện qua những lễ nghi của con người đối với Đất Đai, Trời Phật, Thần Thánh cùng Tổ Tiên Ông bà Cha mẹ sanh tiền cũng như quá vãng và cả cây cối, trâu Bò thân thiết với mình. Tất cả những lo toan và những nghi lễ ấy nhắm để tỏ lòng biết ơn tất cả những phò trợ, những ơn nghĩa mà những người vui Tết, Ăn Tết đều muốn tỏ bày trong giờ phút thiêng liêng vào những ngày đầu năm mới. Có thể gọi Ăn Tết là lễ Tạ Ơn của người Việt, giống như nguởi Hoa Kỳ có lễ Tạ Ơn của họ vào tháng 11 dương lịch hằng năm. Người Mỹ biết tỏ lòng Ta Ơn những người bản xứ giúp họ qua cơn lạnh, cơn đói vào mùa Đông, thì dân quê mình cũng biết ơn Tiền Nhân, Trời Đất Thánh Thần con người và loài vật giúp mình có những ngày sinh sống với cơm ăn áo mặc ấm no sau một năm làm lụng vất vả . Nghĩ cho cùng Ăn Tết cũng là mùa mang nhiều ý nghĩa về việc Tạ Ơn vậy!.

Chết vì quê Hương

Bài sưu tầm của PXK

Hai Bà Trưng

Hai bà Trưng Trắc và Trưng Nhị khởi binh chống lại quân Hán , Thái Thú Tô Định đại diện nhà Hán cai trị tàn bạo.Hai bà là họ Lạc, con gái của Lạc Tướng huyện Mê Linh, Phong Châu^. Trưng Trắc là vợ của Thi Sách con trai Lạc tướng huyện Chu Diên. Các Lạc tướng Mê Linh và Chu Diên có ý chống lại sự cai trị tàn bạo của Tô Định.Tô Định bèn bắt giết Thi Sách để trấn áp tinh thần người Việt. Hai Bà Trưng chiêu quân chống lại Tô Định.Tô Định chạy về nước. Các quận Nam Hải Cửu Chân, Nhật Nam Hợp Phố đều hưởng ứng.

Hai bà lấy được 65 thành ở Lĩnh Nam. Bà Trưng Trắc tự lập mình làm vua, xưng mình là Trưng Nữ Vương. lập ra một quốc gia, đóng đô tại Mê Linh Nhà Hán thấy hai bà Trưng xưng vương dấy quân đánh lấy các thành ấp, nên hạ lệnh cho các quận Trường Sa, Hợp Phố và Giao Châu sắp sẵn xe thuyền, sửa sang cầu đường, thông các núi khe, chứa thóc lương, và cho Mã Viện làm Phục Ba Tướng Quân, sang xâm lược.

Quân Hán hùng mạnh dưới sự chỉ huy của Phục Ba Tướng Quân Mã Viện áp đảo quân đội của hai bà Trưng. Vì số quân ít, quân sĩ chưa kịp huấn luyện và trang bị võ khí đủ, hai bà Trưng không kháng cự nổi , bèn nhảy xuống sông Hát tuẫn tiết ngày mùng 6 tháng 2 năm Quý Mão 43. Đại Việt Sử Ký Toàn Thư coi Trưng Trắc là một vị vua trong lịch sử Việt Nam

Mã Viện bèn dựng Cột đồng (tương truyền ở trên động Cổ Lâu châu Khâm) làm giới hạn cuối cùng của nhà Hán, và khắc lên đó dòng chữ thề: "Cột đồng gãy thì Giao Chỉ diệt" (Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt). Từ đây, nước Việt lại thuộc quyền kiểm soát của nhà Hán. Người dân đã dựng đền thờ Trưng Nữ Vương ở xã Hát Giang huyện Phú Lộc (nay ở Hát Môn, huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây), để tôn vinh hai Bà Trưng .

Mời coi video Hai Bà Trưng, Video Trưng Trắc, Lễ hai Bà Trưng

: Hãy click videothonhac.htm

Ông Ngô đình Diệm

Ông sinh ra ở Huế trong một gia đình quyền quý theo .Công Giáo ở Việt Nam. Tên thánh của ông là Gioan Baotixita. Cha của ông là Ngô Đình Khả , quê quán ở Quảng Bình làm Thượng Thư triều đình Huế kiêm Phụ Đạo Đại Thần và cũng là cố vấn của vua Thành Thái

Năm 1932 ông Ngô đình Diệm được bổ nhiệm Thượng Thư Bộ Lại trong triều đình vua Bảo Đại Là viên quan đứng đầu triều đình, ông đề xướng hai điều: 1) thống nhất Trung Kỳ và Bắc Kỳ; 2) cho Viện Nhân dân Đại biểu Trung Kỳ được quyền tự do thảo luận các vấn đề. Việc thống nhất cốt sẽ buộc chính quyền Bảo hộ Pháp bãi bỏ khâm sứ Trung Kỳ và thống sứ Bắc Kỳ và thu về thành một viên tổng trú sứ (résident général) ở Huế mà thôi. Việc thứ hai là để canh tân lối cai trị cũ. Vì không thấy được hỗ trợ, ông từ chức ngày 12.07.19321963

Năm 1954 ,ông Ngô Đình Diệm lãnh đạo miền Nam tự do.Ông chống lại sự can thiệp quân sự của Mỹ vào Việt Nam. Ông nói: "Nếu quý vị mang Quân đội Mỹ vào Việt Nam, tôi phải giải thích thế nào đây với dân tộc tôi? Với người dân Việt, hình ảnh hãi hùng của Quân đội Viễn chinh Pháp còn hằn sâu trong tâm trí họ. Sự can thiệp của bất cứ quân đội ngoại quốc nào vào Việt Nam cũng đem lại sự bất lợi cho Việt Nam"

Nhiều người cho rằng chính thái độ cương quyết chống lại sự can thiệp quân sự của Mỹ vào Việt Nam đã là nguyên nhân chính dẫn đến cuộc đảo chính quân sự ngày 1 tháng 11 năm 1963 do một số tướng lĩnh cầm đầu với sự ủng hộ của Mỹ. Ông đã bị giết chết .

Theo ông Cao Xuân Vỹ, một chính trị gia nổi tiếng , thì tướng Dương văn Minh ra lệnh trực tiếp giết Ông Ngô Đỉnh Diệm. Ông Vỹ nói:

"Theo tôi thì người ra lệnh trực tiếp là tướng Dương Văn Minh. Còn ông Minh có nhận lệnh ở trên nào không thì không biết. Sở dĩ tôi dám quả quyết ông Minh, là vì chính ông Minh sai cận vệ của ông ta là đại úy Nguyễn Văn Nhung cùng đi với tướng Mai Hữu Xuân, để “thi hành nhiệm vụ”(!). Và Nhung đã leo lên xe bọc thép trong đó có hai anh em Tổng Thống. Nhung là một tay giết người không gớm tay, y còn khắc dấu vào cán dao găm mỗi lần giết được một người. Ngay tối mồng hai y còn khoe “con dao lịch sử” của y với con của tướng Đôn cơ mà. Đó là theo chính lời của tướng Đôn thuật lại trong Việt Nam Nhân Chứng. Còn tướng Xuân thì khi “đi đón ông cụ” về và ông cụ đã chết rồi, đã tới trước Dương Văn Minh giơ tay làm dấu, miệng nói: “Mission accomplie” (Nhiệm vụ hoàn thành). Cứ theo những lời trên của tướng Đôn, thì không nghi ngờ gì người chủ trương và ra lệnh giết hai ông là tướng Big Minh."

Trong tác phẩm Có những vùng Trời có bài Tiếc thương của tác giả Ngô Minh Hằng về ông Ngô đình Diệm như sau:

Một ánh sao băng, tắt giữa trời
Giang sơn từ đấy tối thêm thôi!
Thương người nghĩa khí tàn cơn mộng
Tiếc bậc tài hoa úa mảnh đời!
Khinh bọn túi cơm, loài rắn rết
Giận phường giá áo, lũ đười ươi
Nếu không phản phúc, không tham vọng
Đất nước giờ đây hẳn kịp người!

Mời coi Video : Tổng Thống Ngô Đình Diệm . Hãy click Tổng Thống Diệm

Chiến đấu bảo vệ quê hương

Gương tuổi trẻ và trách-nhiệm

Tác giả: BS Nguyễn Lê Hiếu

Trong dịp tết Trung-thu, ngày xưa, người ta thường có đèn giấy, đèn xếp, đèn ngôi sao năm cánh, đèn kéo-quân; rồi còn bánh trung-thu, bánh nướng, bánh dẻo, cái tròn, cái vuông, bày lên bàn làm cỗ; có những con-giống nho nhỏ bằng bột cho con trẻ vui chơi, đàn chó trắng, con rùa, con thỏ, con cá, lại có cô tiên nằm trong quả đào khiến lắm ông nhìn con chơi mà muốn mình làm Lưu

làm Nguyễn!

Thời Việt-Nam cộng-hòa, lại còn lấy ngày lễ Trung-thu làm ngày Nhi-đồng quốc-tế. Cũng có con giống, có đèn nhưng tiếng súng từ xa vang dội về thành khiến những cuộc vui không trọn-vẹn. Nhưng không phải thời nào cũng thanh-bình, trẻ con cũng sung-sướng. Có những lúc loạn khiến trẻ con cũng vất-vả ra dáng. Và chịu trách-nhiệm nặng-nề khác thường.Khoảng khi Pháp mới lập nền bảo-hộ là một thời-gian điển-hình. Có chuyện hai nhi-đồng thật là đáng thương.

Vua Hàm-nghi

Triều-đình lúc đó do Tôn-Thất-Thuyết và Nguyễn-Văn-Tường không-chế. Chưa đầy một năm, ba vua nhỏ được lập, vị này làm ba ngày, hai vị sau mấy tháng đều bị Thuyết hay Tường hại. Mấy tháng ba vua đúng là triệu bất-tường!

Vua mới là Hàm-nghi, mới mười hai tuổi, được Tường và Thuyết dựng lên làm vua. Pháp trách là không xin phép nên mang quân bắt ép triều-đình làm đơn xin phép. Làm đơn chữ Nôm bị trả về, bắt phải làm đơn chữ Hán.Rồi sáng 27 tháng 6 năm 1884 mang quân sang điện làm lễ phong vương cho Hàm-nghi. Chẳng bao-lâu, De Courcy mang đại-quân đến Huế tính bắt Thuyết. Lúc đầu De Courcy gọi các phụ-chính sang trình-diện tại dinh quân Pháp. Tường chịu sang còn Thuyết cáo ốm. Một lòng bắt sống Thuyết, De Courcy ra lệnh nếu Thuyết ốm thì cho cáng khiêng sang cửa quân trình-diện. Thuyết giận lắm, tính truyện xả-láng, nửa đêm 22-4-1885, cho nổ súng ra quân trước. Pháp quân không rõ tình-hình bèn giữ thế thủ cho qua đêm, đến sáng 23 mới mở cuộc phản-công. Quân ta thua, Thuyết rút quân mang vua Hàm-nghi lúc đó 12 tuổi vào chiến-khu ở Quảng-trị. Vua vào lạy bà Thái-hoàng-thái-hậu và tam-cung ; sử ghi tình ly-biệt, nỗi sầu-thảm, kể sao cho xiết. Pháp lập anh Hàm-Nghi là ông Chánh-Mông lên làm vua Đồng-Khánh còn Hàm-nghi thì lưu-lạc, quanh-quẩn huyện Tuyên-hóa tỉnh Quảng-Bình, tình-trạng khốn-khổ, có khi không có cơm ăn. Có hai con của Thuyết là Tôn-Thất-Đạm và Tôn-Thất-Thiệp cỡ tuổi trên dưới hai-mươi hết lòng săn-sóc bao-bọc vua 12 tuổi. Mỗi ngày mỗi đổi nơi chốn, tình-trạng tang-thương, thiếu-thốn mọi điều nhưng nhà vua và mấy tướng trẻ không hề ngã lòng.

Sau bị tên gian-thần là Trương-Văn-Ngọc bắt vua giao cho Pháp. Lúc bị bắt, vua 18 tuổi. Vua cầm thanh gươm đưa cho Ngọc nói : « Mày giết tao đi, còn hơn đưa tao về nộp cho Tây ». Một tay trong bọn lẻn ra sau vua, ôm và giữ chặt rồi giựt thanh gươmg ra. Rồi chúng võng vua về đồn nộp cho Tây lấy thưởng. Vua lúc bấy giờ đã 18 tuổi, quan Pháp lấy lễ vương mà tiếp đãi. Tuy-nhiên ai hỏi gì ngài cũng không nói, chỉ nhất-thiết không nhận mình là vua. Nhưng đến lúc vào trong buồng ngồi một mình thì hai hàng nước mắt chứa-chan, buồn vì nỗi nước đổ nhà tan, thân mình phải nhiều nỗi gian-truân.

Hỏi có muốn gặp vua anh là Đồng-khánh hay Thái-hoàng thái-hậu là bà, thì ông trả lời rằng việc nước là trọng mà đã mất, đâu có tính đến tình gia-đình. Pháp đầy vua sang Algéria là một thuộc-địa ở Bắc-phi. Sau lấy vợ người Pháp bên đó, sanh được mấy công-chúa và hoàng-tử; mất tại Algérie, chôn tại Pháp, nay có tin là bên nhà muốn cải-mộ về Huế.

Truyện Kỳ-Đồng

Những chuyện trên đây xảy ra từ năm 1884-1888 . Lại có Hịch cần-vương của Tôn-Thất-Thuyết thảo ra, nhân danh vua Hàm-nghi kêu gọi toàn-dân đứng lên giúp vua đánh giặc. Nhiều địa-phương nổi dạy gọi chung là phong-trào Cần-vương.

Ở Thái-bình, có mấy cuộc khởi-nghĩa của Bang-tá Tốn ở Canh-nông và của Tú Khiêm ở Hoằng-nông. Dân Thái-bình, Hưng-yên và Hải-dương hưởng-ứng đông, gây ảnh-hưởng rộng mạnh. Năm 1885, Pháp mang quân đến đánh-phá. Những cuộc chiến này gây ấn-tượng lớn-mạnh trong đầu óc mọi người, đặc-biệt trên một cậu bé khác cũng ở Canh-nông Thái-bình tên là Nguyễn-Văn-Cầm, người làng Trung Lập (theo cuốn Danh nhân Thái Bình thì quê ông là làng Ngọc Đình), phủ Tiên Hưng, thuộc tỉnh Thái-bình. Tục truyền rằng Cầm lúc đó mới khoảng mươi tuổi, rất xúc-động trước cảnh nước nghiêng-ngửa, lại nôn-nao vì hịch Cần-vương.

Cầm con nhà nho, cha dạy học, cho đi thi sớm, bài thi hay, địa-phương tấu trình về kinh, vua Tự-Đức ban cho tờ khen-thưởng, có ghi câu: “Tên này còn ít tuổi, chưa thể dùng được, nay giao tỉnh thần dạy bảo, để khi lớn lên, nhà nước sẽ dùng." Có lần, lang-thang chân giày chân đất, gặp quan nghêng-ngang đi ngoài phố, có lính hầu che tàn. Quan ra câu đối: Đầu che bốn lọng. Cầm đáp: Chân đi một giày. Cấu đáp ngỗ-ngược so đầu quan với chân mình. (Hai giai-thọai này khiến ta liên-tưởng đến một nhi-đồng khác là Nguyễn-Hịền, quan trạng đầu-tiên nước ta, tuổi 12, cũng bị vua cho về học lễ-nghĩa. Nguyễn-Hiền cũng có câu chuyện đối-chác: Một chức-sắc trong làng ra câuTrời sinh ông Tú-Cát, cậu bé Nguyễn-Hiền đáp Đất nứt con bọ-hung). Sau đó, Cầm được hiệu là Kỳ-đồng, cậu bé kỳ-dị. Sau này bị tây bắt đầy đi Algérie thì ông tinh-nghịch, rằng tên mình là Qui donc, viết theo tiếng Pháp nghĩa là “Ai đó?”.

Khi thấy quân Pháp vào Thái-Bình đánh các phe nghĩa-quân Cần-vương Bang Tốn ở Canh-nông và Tú-Nghiêm ở Hoằng-nông thì Kỳ-đồng ức lắm, bèn dụ một nhóm trẻ mưu việc nổi dạy. Nhóm trẻ giăng biểu ngữ cờ quạt ghi “Kỳ-đồng khởi-nghĩa muốn chiếm thành Nam-định”. (Nghe phảng-phất như Trần-Quốc-Toản may cờ đề sáu chữ Phá-cường địch, báo hoàng ân). Rồi trẻ em kéo xuống đường đi ngoài phố, kêu là chơi tập trận như Đinh-Bộ-Lĩnh vác bông lau chơi trò chinh-chiến ngày xưa. Các quan không biết thực-hư, cho bắt cả lũ, đem sự-việc trình cho Pháp.

Đến đây, câu chuyện thành huyền-thoại. Thoại kể là Cầm bị bắt. Quan đầu-tỉnh ra lệnh xử bắn nhưng lúc sắp bị bắn, trời trở nên tối đen như mực. Không biết có phải nhật-thực hay không. Thế là không bắn được. Quan bèn ra lệnh cho chôn sống. Chôn rồi nhưng rồi lại sống lại, một ngày kia hiện về lững-thững đi vào dinh quan. Quan sợ hãi, hỏi: Mày từ đâu tới. Trả lời: Đội mồ mà lên.

Đấy là huyền-thọai và giai-thọai. Sự thực thì Pháp thấy Kỳ-Đồng nhỏ mà lanh-lợi, nên chi bắt gửi sang Pháp và Algérie cho đi du học. Có thể đã là người Việt đầu-tiên có Tú-tài Pháp. Sau khi tốt-nghiệp về nước, lại móc nối với Đề-Thám mưu việc lớn. Vỡ-lở, Kỳ-đồng bị đày sang Algérie, gẵp vua Hám-Nghi và nhà danh-họa Gauguin; viết một vở kịch, đùa Gauguin. Đó là chuyện sau, để kỳ tới xin tản-mạn tiếp.

Hãy click Videothonhac.htm coi video vua Hàm Nghi