Văn Hóa Đông ( Việt ) - Tây (Mỹ)
Do
bối cảnh địa lư, kinh tế, văn minh, triết lư và ảnh hưởng tôn giáo
khác nhau, mỗi xă hội có một nền văn hóa khác nhau. Một nền văn hóa
có thể thích hợp cho nước này nhưng chưa hẳn tốt lành cho xứ khác.
Chẳng hạn, chuyện phụ nữ khỏa thân, phô diễn da thịt quá mức có thể
rất đẹp, rất nghệ thuật đối với Tây Phương nhưng vô cùng độc hại đối
với các quốc gia Hồi Giáo và gây khó chịu cho các quốc gia chịu ảnh
hưởng văn hóa Đông Phương. Chuyện con cái b́nh đẳng với cha mẹ, lư
luận tay đôi với cha mẹ có thể rất b́nh thường ở Âu-Mỹ, nhưng gây
“shock” cho phụ huynh ở các quốc gia Á Châu. Về
vấn đề xung đột văn hóa, đối với lớp người di dân, đang sống ở quê
hương bỗng nhiên phải lưu lạc nơi xứ lạ quê người văn hóa hoàn toàn
khác biệt, là chuyện đau khổ. Cha mẹ th́ vẫn giữ nề nếp cũ, trong
khi con cái thay đổi hoàn toàn. Từ cái ăn đến cái mặc, đầu tóc, ngôn
ngữ, cách sống, cách đi đứng, cách nói chuyện, cách suy nghĩ, cách
làm việc v.v… đều khác với cha mẹ, từ đó mà tạo ra xung đột văn hóa.
Có con cái, mà chúng nó nói tiếng nước người với ḿnh, theo văn hóa
xứ người th́ chẳng khác nào một ông “Mỹ con”, một “bà đầm nhỏ” sống
trong gia đ́nh! |
||
Sau
đây là một số khác bịệt:
4)
Tây Phương: Trong Lễ Halloween ở Hoa Kỳ, ma quỷ, h́nh đầu trâu mặt
ngựa, phù thủy, cướp biển, quái vật miệng đầy máu, được đàn ông, đàn
bà, trẻ em mặc vào để đi xin kẹo, rước trong các trường học. C̣n
trong nhà, ngoài sân giăng đầy mạng nhện giả, tiếng ma hú, cú kêu,
mèo gào v.v… Đông Phương: Ma quỷ, quái vật, h́nh đầu trâu mặt ngựa,
h́nh người mặt thú là biểu tượng của những ǵ gớm ghê khiến người ta
sợ hăi và tạo ra những cơn ác mộng cho nên bất hạnh lắm mới phải
chứng kiến những h́nh thù quái dị này. Không biết có phải v́ thế mà
Tây Phương, thuốc an thần tiêu thụ đă lên tới số lượng khủng kiếp
chăng?
6)
Tây Phương: Trẻ em ở Hoa Kỳ, ḿnh gặp nó mà không chào nó trước th́
nó cũng chẳng chào ḿnh v́…mọi người đều b́nh đẳng, con nít, người
lớn, cụ già đều ngang nhau. Đông Phương: Người Việt Nam ḿnh, khi
gặp cô, d́, chú, bác, cụ già, các bậc trưởng thượng th́ lên tiếng
chào hỏi trước để chứng tỏ ḿnh là con nhà có giáo dục.
9)
Tây Phương: Thấy người ta té xỉu, ngă xuống th́ cứ để đó, dù là học
sinh trong trường…và chỉ gọi điện thoại cấp cứu. Nếu không sẽ bị gia
đ́nh họ thưa kiện v́ ḿnh không phải là chuyên viên cứu cấp có bằng
cấp. Đông Phương: Người Việt Nam, nhất là quư bà, thấy ai ngă ra bất
tỉnh th́ xúm lại cạo gió, giật tóc, xoa bóp v.v… để cấp cứu v́ không
nỡ quay mặt làm ngơ. |
||
12)
Tây Phương: Quốc kỳ có thể được may hoặc in trên đồ lót, sú-chiêng
của phụ nữ và được coi đó như nét đẹp của tự do. Đông Phương: Đây là
chuyện xỉ nhục quốc kỳ của quốc gia. Quốc kỳ phải được trưng bày,
treo ở chỗ trang trọng.
15)
Tây Phương: Con cái tới tuổi trưởng thành, cha mẹ hết trách nhiệm.
Đông Phương: Người Việt ḿnh suốt đời lo cho con, rồi cháu nội, cháu
ngoại. Vui th́ có vui, nhưng khổ th́ cũng thật khổ. |
18)
Tây Phương: Động một chút là kiện, cái ǵ cũng có thể lôi nhau ra
ṭa…để cho rơ trắng đen, để kẻ xấu không dám tái phạm, để làm đẹp xă
hội, để công lư sáng tỏ. Đông Phương: “Vô phúc đáo tụng đ́nh” cho
nên sợ, ngại kiện cáo để tránh tốn kém, giữ ḥa khí, đỡ nhức đầu v́
thù oán…cho nên cái xấu cứ tồn tại măi, công lư không sáng tỏ.
21) Tây Phương: Trong các dịp lễ lớn như Năm Mới, cấp chỉ huy, chẳng hạn như hiệu trưởng, gửi thiệp chúc Tân Niên, kèm theo một món quà nho nhỏ cho thư kư, nhân viên toàn trường…như một h́nh thức cám ơn nhân viên dưới quyền đă giúp đỡ ḿnh chu toàn trách nhiệm trong năm. Đông Phương: Trong các dịp lễ, Tết, nhân viên phải đem quà biếu cấp trên để bày tỏ ḷng trung thành và kính trọng “xếp”. Quà càng to, càng quư giá càng tốt. |
||
22)
Tây Phương: Buổi trưa, làm cùng sở, rủ nhau đi ăn, mỗi người tự động
trả tiền phần ăn của ḿnh. Nếu cả nhóm cùng tổ chức tiệc đăi một
người nào đó th́ phí tổn chia đều. Đông Phương: Ḿnh mời người ta đi
ăn th́ ḿnh phải móc túi trả tiền, cho nên Việt Nam có danh từ “khổ
chủ”.
25)
Tây Phương: “Cám ơn” là câu nói rất phổ thông của xă hội Tây Phương.
Vợ tặng chồng một món quà, chồng nói cám ơn. Con cái biếu cha mẹ cái
ǵ, cha mẹ nói cám ơn. Vào nhà hàng, hầu bàn đưa đồ ăn ra, khách nói
cám ơn. Vào siêu thị mua hàng, khách trả tiền xong, người tính tiền
nói cám ơn. Lên thang máy, người ta nhích qua một bên cho ḿnh đứng,
ḿnh nói cám ơn. Học tṛ nộp bài đúng hẹn cho thầy/cô, thầy/cô nói
cám ơn. Chỗ nào, lúc nào cũng cần lời nói “cám ơn” cho thuận thảo,
vui vẻ. Đông Phương: H́nh như tiết kiệm lời nói “cám ơn”. Vào các
siêu thị của người Việt ở Mỹ (thực ra là của người Tàu) cũng ít nghe
thấy tiếng “cám ơn”. Không phải Đông Phương không biết ơn, nhưng văn
hóa Đông Phương ít lộ ra ở bên ngoài mà dấu kín ởbên trong. Người
ngoại quốc sống ở Việt Nam lâu rồi cũng hiểu mà thông cảm.
27)
Tây Phương: Thảo luận thẳng thắn. Già trẻ, lớn bé đều ngang nhau.
Đông Phương: Phải biết kính trên, nhường dưới. |
||
29)
Tây Phương: Thời giờ đối với Tây Phương rất quư cho nên có câu “Thời
giờ là vàng bạc”. Trong thương trường th́ giờ lại c̣n quư báu gấp
bội. Hẹn ḥ phải đúng giờ. Họp hành phải đúng giờ và kết thúc đúng
giờ. Giờ nào nghỉ là nghỉ. Giờ nào tái nhóm, là tái nhóm, không có
chuyện lộn xộn. Trễ giờ, không tôn trọng giờ giấc là bày tỏ cho
người khác thấy tính không tin cậy của ḿnh. Đông Phương: H́nh như
thời giờ thừa thăi và co dăn cho nên có danh từ “giờ cao-su”. Tiệc
cưới đề 6 giờ măi 8 giờ mới khai mạc v́ đa số khách đến trễ. Hẹn 10
giờ sáng, 12 giờ mới tới, làm bạn bè, khách hàng, người hùn hạp méo
mặt. Thực tế đối với Đông Phương, một năm chỉ xử dụng được nửa số
giờ. Một trăm năm chỉ xử dụng được có 50năm tổng số giờ. Có thể v́
thế mà Đông Phương chậm tiến so với Tây Phương chăng? |
31)
Tây Phương: Không coi ai thông minh hơn ai, không coi ai ngu dốt hơn
ai. Nếu được huấn luyện, học hành đàng hoàng, tất cả đều thông minh.
Không được học hành, không được huấn luyện th́ ai cũng ngu dốt cả.
Do đó tại Hoa Kỳ chẳng hạn, thật lạ lùng và xúc phạm nếu có ai cất
tiếng mắng mỏ người khác “Đồ ngu !” Cô giáo/thầy giáo mắng mỏ học
sinh như vậy sẽ bị khiển trách và có khi bị đuổi việc v́ xúc phạm
tới học sinh và vi phạm thiên chức của nhà giáo. Đông Phương: Quan
niệm rằng mỗi người có số mệnh, do sinh vào giờ tốt nào đó th́ thông
minh. Rủi sinh vào giờ xấu nào đó th́ ngu dốt và ngu dốt suốt đời.
Cho nên người có học một chút th́ coi thường người ít học. Trong văn
học sử, chúng thấy ngày xưa rất nhiều nhà nho kiêu hănh |
||
33)
Tây Phương: Chủ nghĩa cá nhân là tối thắng. Cái “Tôi” là nhất. Sở
thích của tôi là tuyệt đối, gia đ́nh, cha mẹ, làng nước, luật pháp
không thể can thiệp. Chẳng hạn như một bà Mỹ đă nuôi một con khỉ dă
nhân (Chimpanzee) để bầu bạn, tắm chung, ngủ chung với nó, khiến nó
nổi ghen, tấn công một bà bạn khi bà này đến thăm mà hai người ôm
hôn để chào mừng nhau. Trong các trường học Mỹ câu biểu ngữ “I am
unique” (Tôi là độc nhất) trang trọng treo khắp nơi để khuyến khích
học sinh phát triển mọi khả năng của “Cái Tôi”. Đông Phương: Không
hủy diệt, ngăn cấm “Cái Tôi” nhưng “Cái Tôi” đôi khi phải nhường
bước cho giá trị chung của gia đ́nh, cộng đồng, làng nước, không
ngoài mục đích tạo sự “ḥa thuận” trong xă hội. Các nhà
35)
Tây Phương: Dùng “body language” như nhún vai, nhăn mặt, bĩu môi,
lấy tay chỉ vào mặt (khán giả hoặc người đối thoại) là chuyện b́nh
thường. Đông Phương: Nhún vai, bĩu môi, lấy tay chỉ vào mặt người ta
v.v… được coi như khiếm nhă, vô lễ…có thể đưa tới ẩu đả.
39) Tây Phương: Không thù dai. Sau khi ṭa án đă quyết định, công lư đă sáng tỏ th́ dù oan trái thế nào cũng bỏ qua và không c̣n thù oán nữa. Sau những ngày tranh cử bầm dập, kể cả chơi đ̣n bẩn, ứng cứ viên tổng thống thất cử đọc diễn văn thừa nhận ḿnh thua và chúc mừng người thắng cử, đồng thời v́ quyền lợi của đất nước, cam kết hợp tác với tân tổng thống. Đông Phương: Thù dai. Thù truyền từ đời này sang đời khác. C̣n đối thủ chính trị th́ không thể đội trời chung.
40) Tây Phương: Ai làm người nấy chịu. Chuyện nào ra chuyện nấy. Người ta làm hư xe của ḿnh th́ tập trung vào chuyện “hư xe” không đem chuyện gia đ́nh người ta ra nói. Đông Phương: Nhất là người Việt Nam ḿnh, con phạm lỗi đem bố mẹ ra chửi. Người ta viết một bài báo không vừa ư ḿnh liền đem đời tư của người ta ra bêu riếu, rồi chụp cho một cái mũ. Chụp mũ đang là căn bệnh lan tràn ở hải ngoại. |
||
Tạm
Kết Luận:
Bắt
chước cái xấu th́ rất dễ và rất nhanh, nhưng bắt chước cái tốt th́
rất khó. Chẳng hạn một cô gái cư ngụ ở một thành phố tại Việt Nam có
thể bắt chước một kiểu áo cưới, kiểu tóc xanh xanh đỏ đỏ, kiểu áo hở
ngực ở Cali rất nhanh. Nhưng cô gái này không hiểu được và không
biết rằng, thanh niên thiếu nữ sống ở Cali muốn vuơn lên phải học
hành vất vả, vừa đi học vừa đi làm. Bù đầu với thi cử. Ra trường đi
kiếm job (công việc) bở hơi tai. Có khi phải làm việc tại một tiểu
bang xa xôi. Khi có lợi tức rồi th́ phải trả nợ tiền vay lúc đi học
(student loan), rồi phải trả hằng trăm thứ tiền nào… tiền nhà, tiền
xe, bảo hiểm xe cộ, tiền ăn, điện thoại, quần áo, bảo hiểm sức khỏe,
thuế lợi tức rất cao, rồi phải giúp đỡ Sau hết, đây là một đề tài to lớn cần sự đóng góp của nhiều giới có quan tâm. Chúng ta nên nhớ rằng, khác biệt văn hóa đưa tới xung đột văn hóa, xung đột văn hóa đưa tới chia rẽ, ngay trong gia đ́nh cũng mất hạnh phúc. Nếu khác biệt văn hóa có nguồn gốc tôn giáo có thể đưa tới bạo động. Hiện nay tại các quốc gia Hồi Giáo, hay tại các quốc gia Ky Tô Giáo có người Hồi Giáo sinh sống, đang có những xung đột văn hóa mà những giá trị văn hóa này phát xuất từ những tín điều. Riêng tại Hoa Kỳ, chính những công dân của đất nước này nhưng là tín đồ Hồi Giáo, đă có những hành vi khủng bố hoặc chạy ra nước ngoài, gia nhập các tổ chức khủng bố rồi kêu gọi giết hại đồng đội và người Mỹ, dù Hồi Giáo được tự do phát triển tại HoaKỳ. Lịch sử cho thấy tôn giáo cực đoan tạo ra tín đồ cuồng tín với văn hóa khắt khe và nếu họ là thiểu số, họ sẽ sống như một “ốc đảo” trong cộng đồng dân tộc. Tôn giáo tốt lành, cởi mở tạo ra văn hóa hiền ḥa, dung dị và có thể ḥa nhập với bất cứ xă hội nào. Cái khó của một cộng đồng là làm thế nào du nhập cái mới để đất nước tiến lên mà không mất bản sắc. Xă hội nào cũng phải tiến lên nhưng cái nào tốt? Cái nào xấu? Cái nào độc hại? Cái nào nên bắt chước… là cả một vấn đề nhức đầu trong bối cảnh toàn cầu hóa như ngày nay. |